Dzisiaj będzie o Mother-Life Balance, czyli o Matce w Równowadze jak nazywam na własne potrzeby świetną ideę zapoczątkowaną i konsekwentnie rozwijaną przez Monikę Pryśko. W wielkim skrócie chodzi o to, czy kobieta powinna ograniczać się do jednej roli? Czy jest zobowiązana wzorem swojej babki, matki i naszego dziedzictwa, zrzekania się siebie, swoich pasji i zainteresowań na rzecz dziecka?

Z potrzeby serca powstał pomysł rozmów, wywiadów, wymiany myśli z młodymi Mamami, które znalazły się w samym środku oka cyklonu – mieszanki społecznych oczekiwań, zasad wyniesionych z domów rodzinnych, własnych wyobrażeń o macierzyństwie przepuszczonych przez filtr pop kultury. Jak one radzą sobie z pozostaniem w równowadze? Czy twardo stąpają po ziemi?

Moją pierwszą rozmówczynią jest Ola – mama 6-miesięcznej Zosi.

Aleksandra Trepka – 29 letnia łodzianka, inżynier ochrony środowiska, magister zarządzania projektami, starszy inspektor BHP, zawodniczka drużyny koszykówki „Kobiety na boiska”, trener personalny na emeryturze, świeżo upieczona żona, aktywna mama półrocznej Zośki kochająca sport i podróże ☺

Przez urodzeniem Zosi pracowałaś na etacie, prowadziłaś własną działalność, grałaś w koszykówkę. Byłaś bardzo aktywną babką! Co zmieniło się, gdy dowiedziałaś się o ciąży? Czy to był moment, w którym postanowiłaś trochę zwolnić?

Rzeczywiście przed ciążą byłam bardzo aktywną osobą. Pracowałam na pełen etat, chodziłam na siłownię, grałam w koszykówkę i sama prowadziłam treningi personalne w ramach działalności gospodarczej.  Kiedy okazało się, że jestem w ciąży, musiałam  zrezygnować z kilku rzeczy, między innymi z treningów na siłowni i koszykówki. Jeszcze zanim zaczęliśmy planować dziecko, obiecałam sobie, że w ciąży  będę pracowała do momentu, aż zdrowie i samopoczucie mi na to pozwoli.  Ciąża nie była zagrożona, ale mój organizm dość słabo na nią reagował, dlatego musiałam iść na zwolnienie lekarskie już w czwartym miesiącu.

Co zmieniło się po urodzeniu Zosi? Czy odnalazłaś się w roli mamy, a Twoje życie zwolniło?

Mam wrażenie, że moje życie przyspieszyło po urodzeniu Zosi. Od pierwszych chwil po powrocie ze szpitala myślałam, jak pogodzić wiele rzeczy. Wiedziałam, że po pół roku chcę wrócić do pracy, a w międzyczasie jeszcze czekała nas organizacja wesela. Doszła do tego chęć powrotu chociaż w minimalnej części do formy sprzed ciąży. Niestety, było to jednak niemożliwe tak szybko jak chciałam, ponieważ poród skończył się cesarskim cięciem. Po takiej operacji przynajmniej przez kilka miesięcy nie można być aktywną fizycznie.

Odnoszę wrażenie, że rola mamy nie przychodzi od razu. Kobieta przygotowuje się do tego przez 9 miesięcy. Przez cały ten czas żyje z myślą, że ma w sobie małego człowieka, ale kiedy już dochodzi do tego pierwszego spotkania (porodu), bardziej czuje się zmieszanie i przerażenie. Od tego momentu masz istotę zupełnie zależną od ciebie. Bezwarunkowa, wielka miłość przychodzi z czasem.  U mnie przyszła dopiero po 2 miesiącach. Myślę, że to wynikało z burzy hormonów, która uspokoiła się dopiero po tym czasie.

Krótko po porodzie wyjechaliście z narzeczonym na urlop, a później zorganizowaliście przepiękny ślub. Jak udało się pogodzić planowanie tych dwóch wydarzeń i logistykę z opieką nad malutką córeczką? Czy było to dla Ciebie wyzwanie? Czy coś byś zrobiła inaczej?

Jeżeli chodzi o wyjazd to była spontaniczna decyzja ☺ Po urodzeniu dziecka człowiek ma wrażenie, że cały czas siedzi w domu, a  plan dnia kręci się wokół dziecka. Jedyne o czym marzyłam, to krótki, weekendowy wyjazd ze znajomymi. Nadarzyła się taka okazja właśnie trzy tygodnie po urodzeniu Zośki ☺

Ze ślubem to śmieszna historia. Pierwotnie datę ślubu mieliśmy ustaloną na 9 czerwca 2018 roku. Kiedy okazało się, że jestem w ciąży i termin porodu mam na 24 maja, zainicjowałam rozmowę z moim przyszłym mężem na temat przełożenia ślubu. W odpowiedzi usłyszałam „damy radę”. Pomyślałam wtedy:  „ok, chyba jeszcze do niego nie dotarło do końca w jakim stanie się znajduję… poczekam sobie :P”. Po jakichś trzech tygodniach zadzwonił do mnie, gdy byłam na wyjeździe służbowym i stwierdził, że rzeczywiście możemy jednak nie dać rady (hahahah). W połowie czwartego miesiąca byłam już na zwolnieniu lekarskim, więc miałam dużo czasu na organizację wesela. Nie należę do tych osób, które muszą mieć serwetki pasujące do kwiatków, więc nie było to trudne. Dużo pomogła nam moja mama, która obecnie nie pracuje. Mogłam podrzucić jej Zośkę, a w tym czasie załatwić wiele rzeczy.  Z perspektywy czasu myślę, że organizacja takich wydarzeń jak wesele, czy wyjazdy oczywiście byłaby łatwiejsze bez dziecka, ale z dzieckiem też nie jest to wielki problem.

Wiem, że zdecydowałaś się na pół roku urlopu macierzyńskiego, więc już wróciłaś do pracy. Wiele młodych mam obawia się takiego rozwiązania. Co byś im poradziła?

Zdecydowałam się na szybki powrót do pracy, gdyż jestem osobą, która nie usiedzi w domu. Lubię swoją pracę i ludzi, z którymi pracuję. Przez całą ciążę i urlop macierzyński byłam z nimi w stałym kontakcie. Cieszę się, że miałam możliwość powrotu do pracy po pół roku, a moja mama zdecydowała się zająć  w tym czasie Zośką. Zdaję sobie sprawę, że wiele kobiet nie ma takiej możliwości. Muszą poczekać, aż dziecko dorośnie do żłobka lub zdecydować się na opiekunkę, która wcale mało nie kosztuje. Uważam jednak, że jeżeli kobieta ma potrzebę zostania z dzieckiem w domu przez rok – to czemu nie? Ostatnio dowiedziałam się, że będąc na urlopie macierzyńskim można prowadzić działalność gospodarczą, więc jest to idealne rozwiązanie dla mam, które chcą być z dzieckiem w domu i jednocześnie być aktywnymi zawodowo.

Czy uważasz, że mama powinna mieć czas dla siebie, dla swojej pasji i zainteresowań?  Pytam Cię o to, bo wiem, że znowu grasz w kosza. :))

Każda kobieta powinna mieć czas na swoje pasje i zainteresowania. Jeżeli pasją mamy jest na przykład chodzenie po sklepach, to powinna mieć na to czas. To ważne chwile tylko dla siebie. Zauważyłam tendencję w naszym społeczeństwie: kiedy pojawia się dziecko to kobieta rezygnuje ze swojej pracy, zajęć dodatkowych, spotkań ze znajomymi. Nie mówię, że tak jest zawsze, ale spotykam się z tym dość często. (Takie społeczne wycofanie można zauważyć już w okresie ciąży. Oczywiście jest to spowodowane fizycznymi możliwościami – przecież w ciąży nie chodzi się do zatłoczonych, zadymionych miejsc, by tam spędzić przy piwie czas ze znajomymi. Warto znaleźć inne sposoby na miłe spędzanie czasu.)

Ja wróciłam do gry w kosza dopiero po czterech miesiącach od porodu. Było to uwarunkowane między innymi zaleceniami lekarskimi po cesarskim cięciu. Myślę, że był to idealny moment, by mieć czas dla siebie. Oczywiście po porodzie czułam się super, gdy mogliśmy wyjść z Piotrkiem do kina lub na kolację. Natomiast uważam, że każda kobieta (nie ważne, czy matka, czy nie) powinna mieć pewną strefę zarezerwowaną wyłącznie dla siebie. Powoduje to, że kobiety są szczęśliwsze i mają większe poczucie własnej wartości.

Na ile w codziennych obowiązkach możesz liczyć na pomoc Piotrka – twojego męża i taty Zosi oraz rodziny? Czy to pomaga, czy raczej jesteś typem mamy „zosisamosi” i chcesz wszystko robić sama?

Mój Piotrek jest mocno zapracowanym człowiekiem. Pracuje na etacie i dodatkowo jest trenerem koszykówki w jednym z łódzkich klubów. Siedząc cały czas z dzieckiem w domu miałam wrażenie, że jego w tym domu ciągle nie ma. Na początku to dla młodej mamy ciężka sytuacja. Później staje się to kwestią przyzwyczajenia. Zaraz po urodzeniu Zośki bardzo mi była potrzebna pomoc ze względu na to, że rana po cesarskim cięciu mocno bolała. Dodatkowo zawsze jest raźniej we dwójkę  z tak małym dzieckiem szczególnie, że nie mieliśmy żadnego doświadczenia. Teraz to wygląda trochę inaczej.  Każdy dzień mam całkowicie zaplanowany. Ze względu na to, że Piotrek pracuje w różnych godzinach, musieliśmy ustalić sobie stałe punkty dnia i pewne rytuały. Ważne było wyznaczenie godziny kąpieli, jedzenia i usypiania. W opiece nad Zośką są czynności, którymi się dzielimy, należą do nich: karmienie, przewijanie, ale wiele spraw Piotrek ogarnia sam. Takim rytuałem jest kąpiel. To jest zdecydowanie czas jego i  Zośki. Nie ma tam miejsca dla Mamy. 🙂 W codziennym życiu jestem raczej typem „wszystko sama”. Niestety, przy dziecku nakłada się zbyt dużo rzeczy jednocześnie i często potrzebna jest pomoc. Bardzo podziwiam kobiety, które od samego początku muszą sobie radzić same. Mnie bardzo pomogła mama, która przez pierwsze tygodnie była u nas prawie codziennie. Ugotowanie obiadu czy odkurzenie mieszkania w tym przypadku jest już dużym odciążeniem.

Co sądzisz o całej idei Mother-Life Balance, o której Ci trochę opowiedziałam? Jak rozumiesz to hasło? Czy przemawia to do Ciebie?

Mother- Life Balance rozumiem jako znalezienie złotego środka pomiędzy byciem spełnioną kobietą (w zakresie nie tylko zawodowym, ale i rodzinnym), a byciem spełniona matką. Żeby być kochającą mamą na pełen etat, nie trzeba siedzieć z dzieckiem w domu przez 24h 7 dni w tygodniu. Według mnie, nie trzeba też robić z siebie męczennicy, której największym osiągnięciem w życiu jest urodzenie dziecka. Taka kobieta nigdy nie będzie szczęśliwa. A przecież szczęśliwa mama to szczęśliwe dziecko. ☺

Co w przypadku, gdy dziecko jest malutkie, czy uważasz, że jego mama powinna znajdować czas na rozwój i przyjemności, czy macierzyństwo jest tak szczególnym okresem, że wymaga poświęcenia na 100%?

Dla malutkiego dziecka matka często jest całym światem. Według mnie dziecko potrzebuje zarówno matki, jak i ojca. W momencie, gdy matka jest niedysponowana, bądź potrzebuje właśnie chwili odpoczynku, powinien wkroczyć tata. ☺ Myślę, że każda kobieta potrzebuje również pewnej przestrzeni dla siebie, która zapewni jej satysfakcję. Może to być  15 minut dziennie ćwiczeń z Chodakowską, wieczorne czytanie książki przed snem, wyjście raz w tygodniu z przyjaciółmi na kawę i ciacho lub – jak w moim przypadku – pogranie w kosza trzy razy w tygodniu. To, że chcemy spędzić jakiś czas  bez dziecka, nie czyni nas złymi matkami. Czyni nas matkami, które oprócz wspaniałego macierzyństwa mają również swoje pasje i potrzeby.

Jakie cechy ma Twoim zdaniem idealna młoda mama XXI wieku?

Matka XXI wieku to matka wielofunkcyjna. ☺

Czy jest coś, co byś zmieniła w swoim postępowaniu zaraz po urodzeniu Zosi? Czy dzisiaj inaczej podeszłabyś do niektórych spraw?

Po urodzeniu Zośki większość rzeczy robiłam instynktownie. Oczywiście miałam wsparcie i rady rodziny i koleżanek, ale najważniejsze jest, żeby we wszystkim znaleźć złoty środek. Z perspektywy czasu myślę, że postępowałabym tak samo jak do tej pory. ☺

Czy chciałabyś coś poradzić Czytelniczkom, które w codziennej opiece nad niemowlakiem zgubiły gdzieś swoje potrzeby, zapomniały o sobie?

Młode mamy, które niedawno urodziły swoje pociechy, nie powinny zapominać, że są również kobietami. Kobiety mają swoje potrzeby i powinny w pewien subtelny sposób uświadomić swoim mężom, partnerom, że ich życie nie powinno się ograniczać tylko do pieluch. Powinny znać swoją wartość  i to nie tylko jako matki, ale kobiety, które mają coś do zaoferowania światu. ☺

 

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest wiodącą przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym.

Szacuje się, że 25% osób chorych na depresję popełnia samobójstwo, co umieszcza tę jednostkę chorobową w kategorii „śmiertelna”. Kiedy istnienie boli nie do wytrzymania, pragnie się je zakończyć. I robi się to, gdy wystarczy sił. Według psychologów SWPS co dziesiąty Polak boryka się z jakąś formą depresji. Jak to zatem możliwe, że nadal tak mało o niej wiemy? Jak pisze Tomasz Jastrun w swoim „Osobistym przewodniku po depresji”: gdyby to była choroba zaraźliwa, mielibyśmy do czynienia z epidemią. Epidemią okrutnego stanu, który wciąga ofiarę w najczarniejsze otchłanie, w najgłębsze doliny. Dla ludzi zdrowych, którzy nigdy nie doświadczyli epizodów depresyjnych, jest to doświadczenie niewyobrażalne. A chory, kiedy wychodzi z depresji, przestaje rozumieć własne myślenie z epoki choroby.  

Depresja jest chorobą, która atakuje mózg w sposób widoczny. Jest to proces, który bez odpowiednio dobranych leków, postępuje szybko i brutalnie. Jeszcze kilka lat temu sądzono, że leki antydepresyjne pomagają poprzez podnoszenie poziomu serotoniny w tym organie, co bezpośrednio wpływa na poprawę nastroju. Przełomem było odkrycie, którego dokonał prof. Poul Videbech. Niektóre rejony mózgu osób chorych na depresję były skurczone, nawet do 10% w stosunku do zdrowych ludzi. Jakby obumierały. Badania wykazały, że leki odbudowują te zniszczone struktury. Mają duży wpływ na produkcję białka odpowiedzialnego za tworzenie nowych neuronów. Mówienie cierpiącemu na depresję, żeby wyszedł na spacer i wyleczył się radością życia, jest równoznaczne z daniem takiej recepty choremu na raka. Uszkodzone komórki nerwowe potrzebują leku, chemicznej substancji, która naprawi szkody i umożliwi mózgowi powrót do normalnego funkcjonowania. Styron napisał:  Niech nikt nigdy nie wątpi, że depresja w swej krańcowej postaci jest szaleństwem. Szaleństwo to skutek anormalnego procesu biochemicznego. Dopiero niedawno udało się określić, że takie szaleństwo jest rezultatem procesów chemicznych, zachodzących pomiędzy drogami mózgowymi, prawdopodobnie w wyniku stresu przeżywanego przez system.

 

Dawniej depresję określano słowem „melancholia”. 

Film o takim tytule nakręcił w 2011 roku Lars Von Trier, sam zmagający się z chorobą. W mojej głowie na długo została postać grana przez Kirsten Dunst, Justine. Ona nie boi się końca świata, wręcz przeciwnie, czeka na niego ze spokojem i wytęsknieniem. To znamienne dla depresji: wizję śmierci przyjmuje się jak wybawienie, dar od losu. ,,Skoro obecność boli, nieobecność wydaje się być luksusem’’. Ale odebranie sobie życia nie jest wcale takie proste. Po pierwsze, to nadludzki wysiłek dla osoby pogrążonej w depresji. A po drugie przygniata ciężar wyrzutów sumienia wobec bliskich. Nie każdy jest w stanie podjąć drastyczne działanie. Dla takich ofiar choroby, marzenia wypełniają wizje wypadków, katastrof, które niczym odziany w czerń bohater, dokonują unicestwienia za nich, zdejmując z ich barków wszelką odpowiedzialność.

Wiele znanych osób cierpiało na depresję, między innymi Vincent van Gogh, Virginia Woolf, Ernest Hemingway, Winston Churchill, Józef Piłsudski, Nelson Mandel. William Styron, autor „Wyboru Zofii”, opisał swoje zmagania z chorobą w książce „Dotyk ciemności”, z której czerpię pełnymi garściami przy pisaniu tego tekstu.

 

A., która poprosiła o anonimowość, znam od ponad dekady. Tyle czasu kocham i podziwiam. Piękna w ten eteryczny, subtelny sposób, niczym elf, a przy tym silna, inteligentna, nie do zatrzymania. W jej drobnym ciele mieszka potężna moc. Wiele razy z otwartą buzią patrzyłam, jak ten delikatny drobiazg nabiera mocy tarana w drodze do celu. Pracowita, uparta i charakterna. A przy tym dobra, empatyczna i bardzo wrażliwa. To nie jest typ kobiety, która cierpi, bo przytyła, albo ma doła, bo coś nie wyszło. Bardzo świadoma siebie i swojej psyche, wydawałoby się – niezniszczalna. Kiedy zachorowała, nikt nie rozumiał, co się dzieje. Skąd jej wycofanie, brak kontaktu. Ale łatwo znaleźć wytłumaczenie: przecież niedawno urodziła dziecko, jest zmęczona, za dużo bierze sobie na głowę, musi odpocząć. Nikt nie brał pod uwagę, że zaczynała już oplatać ją czarna nić depresji, która wcale nie zamierzała odpuścić. Gorzej, że nie dostrzegli tego także lekarze. A. dotarła w tej chorobie do piekła. Wróciła z niego, ale bezlitosny demon depresji czai się za jej plecami i dmuchając jej w kark przypomina, że cierpliwie czeka na jej potknięcie. 

 

M.O.: Czy kiedykolwiek pomyślałaś, że możesz zachorować? Były jakieś symptomy? „Ta moja wrażliwość kiedyś mnie zabije” powiedziałaś mi na samym początku, zanim jeszcze ktokolwiek wypowiedział słowo „depresja”.

A.: Zawsze czułam, że jestem bardziej wrażliwa niż inni, ale postrzegałam to głównie jako zaletę. Pamiętam jak mój mąż wracał z zakupów i zastawał mnie zapłakaną z żelazkiem w ręku. Biegnąc rzucał torby i pytał, co się stało, a ja szlochając opowiadałam o obejrzanym filmie. Trafiałam na niego w telewizji i oglądałam prasując. Jakoś tak wychodziło, że zazwyczaj to były melodramaty, na których wylewałam morze łez. Zresztą z kina też często wychodziłam całkiem rozbita albo zasmarkana, kiedy inni tylko lekko się wzruszyli. Na thrillery przestałam chodzić, bo podskakiwałam przy głośniejszej muzyce. Ale depresja? Nie… Myślałam, że jestem za silna na takie tam smutki. Podobnie jak większość społeczeństwa nie wiedziałam, co to jest. Nie wiedziałam, że zachodzą zmiany w mózgu, że jest to choroba biologiczna, której podobnie jak wyrostka nie da się wyleczyć pozytywnym myśleniem. Wyciąć też się nie da. A szkoda.

 

Tomasz Jastrun napisał: Ludzie, którzy przeżyli nowotwór i depresję, twierdzą, że z dwojga złego lepszy był nowotwór. Chorzy na depresję są zwykle bliżej myśli o śmierci niż starcy i śmiertelnie chorzy. Ktoś zauważył, że chorym na raka w ostatniej fazie daje się narkotyki, by nie cierpieli, a przecież chory na depresję też bywa bliski śmierci, gdy myśli o samobójstwie. 

W tej chorobie rozróżnia się myśli samobójcze i tendencje samobójcze. Myśli są wytworem chorego umysłu i mogą prowadzić do destrukcyjnych zachowań, ale zazwyczaj chory nie ma siły na żadne działania. Tendencje są dużo poważniejsze, bo chory czuje, że musi się zabić, ma plan. Pamiętam młodą, piękną dziewczynę, która przy każdym pogorszeniu nastroju czuła, że musi się pozbawić życie przez powieszenie. Czuła palący sznur na szyi, obsesyjnie myślała o miejscu, które wybrała, żeby to zrobić. Inna z kolei w czasie choroby nie miała siły wstać z łóżka, ale kiedy tylko czuła się lepiej – w kuchni, łazience i wszystkich pomieszczeniach w swoim domu umieszczała odpowiednią ilość leków, żeby w każdej chwili mogła po nie sięgnąć. W każdym pomieszczeniu było tyle, ile wystarczy, żeby się zabić. Będąc długo z tą chorobą zaczynasz sobie zdawać sprawę, że kiedyś wróci. I w momencie, kiedy masz odrobinę więcej siły, wykorzystujesz to, żeby pozbawić się bólu raz na zawsze. To bardzo zdradliwa choroba. Niestety.

 

Jaki był początek Twojej choroby? Jak długo trwało zanim została poprawnie zdiagnozowana?

Początkiem nazwałabym maj, wtedy mój synek miał 4 miesiące. Nagle zrobiło się ciepło, ja uznałam, że nie dam rady wyjść z nim na spacer, bo się przegrzeje i zachoruje. O kupieniu odpowiednich ubrań nie było mowy, bo wydawało się to czymś niewyobrażalnie trudnym. Były moje imieniny, mąż wziął dzień wolny, pojechaliśmy z małym na godzinę do centrum handlowego (nie więcej, bo przecież klimatyzacja!), kupiliśmy odpowiednie ubranka, potem poszliśmy na imieninowy obiad. Poczułam się bezpiecznie. Myślałam, że to zwykłe nastroje młodej mamy, zresztą jak jakąkolwiek zapytasz, to powie Ci, że też coś takiego przechodziła, tylko że u mnie było to dużo silniejsze. Wtedy tego nie wiedziałam. Prawidłowa diagnoza była postawiona pod koniec października. Myślę, że w ostatnim możliwym momencie. Chwilę później już by mnie tu nie było.

 

Co się działo wtedy w Twojej głowie? 

Choroba postępowała bardzo szybko. Pamiętam, że budziłam się w nocy oblana zimnym potem bojąc się w zasadzie wszystkiego. Budziłam wtedy męża, który przytulał i próbował uspokoić, ale nie pomagało. Myślę, że wyczerpująca opieka nad niemowlakiem przyczyniła się do szybkiego rozwoju depresji. Moja mama przeczuwała, że dzieje się coś złego. Umówiła mnie na wizytę do lekarza. Często przyjeżdżała, pomagała, pocieszała. W sierpniu pierwszy raz trafiłam do psychiatry. Pani doktor uznała, że jestem przemęczoną młodą matką. Dała namiar na psychologa, matkę bliźniaków, która miała mi pomóc poukładać sobie codzienność. Przez długi czas miałam do niej o to pretensje, bo objawy depresji były u mnie bardzo wyraźne. Niestety często chory pomija ważne szczegóły i kluczowy jest dobrze przeprowadzony wywiad. Pani psycholog ze spotkania na spotkanie wiedziała więcej, a jednak nie zapaliło to u niej lampki ostrzegawczej. Było coraz gorzej, mimo pomocy mojej mamy, teściów, opiekunki do dziecka. Nie pomogły wspólne wakacje nad morzem. W dniu, w którym trafiłam do innego psychiatry, wiedziałam, że coś jest nie tak. Wcześniej miałam jakąś wizytę kontrolną w szpitalu, jechałam tam autobusem, ludzie dziwnie się na mnie patrzyli… W szpitalu ktoś mnie zapytał o godzinę, a ja bardzo się go bałam. Na wizycie czułam, że jestem nieobecna, myślami zupełnie gdzie indziej. Ze szpitala zadzwoniłam do znajomej pani psycholog, która poprosiła, żebym przyjechała tego samego dnia. Wracając ze szpitala stałam na przystanku przy bardzo ruchliwej ulicy. Uznałam, że jedynym wyjściem jakie mam, to skoczyć pod jeden z samochodów. Czułam już bardzo wyraźnie, że jestem chora, czułam też, że to coś poważnego. Miałam wizję przerażających filmowych zakładów psychiatrycznych i uciążliwości chorego dla rodziny. Mąż wziął tego dnia wolne i pojechał ze mną do „mojej” psycholog. Ona pierwsza zdiagnozowała depresję, umówiła mnie na następny dzień do swojego męża – psychiatry. Powiedziała, że nie da rady nic zrobić bez leków. A ja karmiłam piersią, odstawienie synka z dnia na dzień wydawało się koszmarem. Nie chciałam leków. Ale pojechałam na tę wizytę następnego dnia. I tak zaczęła się moja przygoda z tabletkami.

 

Jak dużo jest tych leków i jak one działają?

Zaczęłam od leku, które mogą stosować kobiety karmiące, nieduże dawki. Po jego przyjęciu mój stan się poprawił, ale tylko na kilka chwil. Ostry zwrot, jaki później nastąpił, spowodował niedowierzanie w kompetencje lekarza, którego bardzo szanuję. Wierzyłam, że zatruwam moje dziecko, mimo że uzyskałam dostęp do wyników badań, które nic takiego nie wykazują. To był prawdziwy koszmar, nadal przechodzą mnie ciarki na wspomnienie tego momentu. 

 

 ,,W depresji człowiek jest zdruzgotany wewnętrznie. W gruzach leży jego poczucie własnej wartości. Każda mała porażka rośnie do monstrualnych rozmiarów. W normalnym stanie nawet nie zwrócilibyśmy na nią uwagi’’.

Jakikolwiek problem w stanie depresji przygniata, nie ma ani odrobiny siły, żeby cokolwiek z tym zrobić. W normalnym stanie człowiek dziwi się, że jego umysł tak bardzo mógł go zwieść. Nie dzieje się tak, że wraz z poprawieniem nastroju poczucie wartości rośnie. Człowiek nie mógł przecież samemu sobie ufać, niełatwo się z tego podnieść. Poza tym czuje się siłę choroby, po kilku spadkach nastroju łatwo przewidzieć, że będzie kolejny. Przestaje się być częścią zdrowego społeczeństwa. Trudno się przyznać do choroby otwarcie, bo niewiele osób ją rozumie, a szpital psychiatryczny nadal kojarzony jest z wariatkowem. Ten, do którego ja trafiłam, jest miejscem, gdzie szanuje się każdego chorego. Pielęgniarki cały czas nas obserwowały, chociaż było to nieodczuwalne i w odpowiednim czasie informowały lekarzy o pogorszeniu stanu pacjenta. Lekarze i psychologowie byli dostępni, mieli czas na wyjaśnienia pacjentowi, rodzinie co się dzieje. Czas wypełniony był różnymi zajęciami, do których bardzo zachęcano. Serwowano dobre jedzenie, żeby odbudować zniszczony organizm. Po poznaniu innych chorych i fachowców, którzy mnie rozumieli, poczułam ogromną ulgę. Wcześniej byłam bardzo samotna w swoich zmaganiach. Myślałam, że po wyjściu ze szpitala łatwo wrócę do społeczeństwa, ale tak nie było. Pamiętam moje pierwsze spotkania z przyjaciółmi. Oni wiedzieli, ale byli z innego świata. Zadawali pytania, po których rozpoznawałam, że nie mają pojęcia, co przeżywa chory, mimo że starałam się to nakreślić. Wracałam z tych spotkań z poczuciem odosobnienia. Rodzina, oprócz najbliższej, nie wiedziała. Spotkania z nimi były jeszcze trudniejsze. Do czasu choroby byłam otwartą osobą, ceniłam szczere postawy życiowe, a tu nagle przyszło mi udawać, że wszystko jest w porządku. Czułam, że nie mam innego wyjścia, bo opowiedzenie o chorobie ludziom, którzy prawdopodobnie nie zrozumieliby, byłoby dla mnie zbyt dużym obciążeniem emocjonalnym. I jak w takim stanie wrócić do pracy? Iść na rozmowę kwalifikacyjną i powiedzieć coś dobrego o sobie?

 

Tomasz Jastrun pisze, że nie mógł znieść swoich dzieci w czasie, gdy choroba go przygniatała. Ty masz malutkiego synka, wtedy niemowlę. Jak wyglądała wasza relacja?

Nie mogłam na niego patrzeć. Nie cieszył mnie. Wszystko co musiałam przy nim zrobić było bardzo trudne. Ale w tym wszystkim nie chodziło wcale o małego. Cokolwiek miałam zrobić było ponad moje siły. Zjeść. Umyć się. Najprostsze czynności mnie przerastały. W październiku ważyłam 45 kg przy 170 cm wzrostu. Pamiętam, że nie podobały mi się moje zdjęcia, ale nie widziałam tego, że jestem taka chuda. U mnie choroba jakby się załączała, a później z dnia na dzień wyłączała. Stąd też podejrzenie dwubiegunowość na początku. Do tej pory tak jest. Na szczęście dużo rzadziej. Ale czuję jeszcze jej oddech, mimo że wiem, że biologicznie została wyleczona. Teraz biorę tylko leki podtrzymujące. Ale psychika pamięta tę OTCHŁAŃ, źle znoszę każdy stres, wydaje mi się, że wszystko wraca. Teraz już coraz bardziej wyczuwam, co na mnie źle wpływa, mogę się jakoś zabezpieczyć przed atakami choroby, ale jeszcze kilka miesięcy temu w ogóle tego nie rozumiałam.

 

Spróbujesz opisać tę OTCHŁAŃ? 

Zastanawiałam się, czy to da się ująć słowami. Czy w ogóle można opisać ból? Głowy? Zęba? Czy ktoś kogo nic nigdy nie bolało zrozumiałby? OTCHŁAŃ zrozumieją wszyscy, którzy byli chorzy. To ogromne napięcie. Trzęsiesz się, leżysz, boisz się każdego kroku, każdego wypowiedzianego do Ciebie słowa. Każdy dźwięk boli. Podobnie jak odsłanianie żaluzji, promyki słońca. Napięcie wyciszane lekami uspokajającymi przechodzi w stan, w którym nic nie ma znaczenia. Ja przez długi czas nie wiedziałam co to jest, bo napięcia było na tyle dużo, że leki jedynie je obniżały. Słyszałam opowieści o jakiejś pustce, ale nie rozumiałam. Wkrótce przyszła i do mnie. Nic wtedy nie cieszy, ubieranie się jest koszmarem, dlatego po prostu przestaje się to robić. Przestaje się myć, jeść. Nigdzie nie ma punktu zaczepienia. Wszystko jest zbyt trudne. Moja mama prosiła mnie o drobne przysługi, prawdopodobnie próbując mnie czymś zająć, odwrócić uwagę. Chciała np., żeby sprawdzić jakim tramwajem może gdzieś dojechać. Uruchomienie komputera i przeczytanie tego na stronie internetowej było dla mnie wtedy tak okrutnie obciążającym zadaniem, że myślałam o nim cały czas. Chciałam coś zrobić dla ukochanej osoby, ale nie umiałam. Pamiętam, że kiedyś w szpitalu kolega zachwalał film, więc dałam mu pendriva, żeby mi go nagrał. Nie oddawał go przez tydzień. Kiedy zajrzałam do niego, on tylko wyciągnął do mnie dłoń mówiąc, że nie da rady. Zrozumiałam to w mig. Porównałabym to do takiego całkowitego oderwania. Niby pamiętasz jeszcze jak się żyje, ale nie potrafisz nic zrobić. Nie możesz ukroić chleba, odpisać na maile, zadzwonić. A jak już się zmusisz, to jest to olbrzymim wysiłkiem, okupionym ogromnym stresem. Na napięcie miałam sposób: właziłam pod koc, trzęsłam się ileś czasu i w końcu zmęczyłam na tyle organizm, że zasnął. Z pustką nic nie umiałam zrobić, nic nie pomagało. Nadal właziłam pod ten koc i nieruchomiałam, ale nawet to bolało.

 

To wtedy trafiłaś do szpitala? 

Leki psychotropowe, które dostałam od psychiatry przez kilka dni nie działały. Później wywindowały nastrój na tyle w górę, że wydawał się zupełnie nienaturalny, maniakalny. Następnie na dwa czy trzy dni się ustabilizowało, potem poszło ostro w dół. Nie wynurzałam się spod kołdry, nie chciałam karmić synka. Mąż został w domu, przyjechała moja mama. Próbowali załatwić wizytę domową, ale nikt nie miał czasu. W końcu postawili ultimatum, że wzywają karetkę albo jadę z mężem do lekarza, gdzie dyżurował znajomy lekarz. Po trzech godzinach negocjacji pojechałam. Nie wypuszczono już mnie z izby przyjęć. Zdiagnozowano ciężką depresję z zaburzeniami psychotycznymi i w związku ze stanem zagrożenia życia mogli mnie zatrzymać decyzją sędziego. Takie jest prawo. Trafiłam na oddział zamknięty.

 

Jak wyglądał pobyt w szpitalu?

Pierwszych tygodni nie pamiętam. Jedyne co zostało, to obietnica pani doktor, że będę spała jak wezmę leki. Oczywiście nadal odmawiałam ich przyjęcia, ale zostały podane siłą. I na kilka dni odpłynęłam. Nie jadłam, nawet nie pamiętam, żebym wstawała do toalety. Przychodził mój mąż, moja mama. Z ich opowieści wiem, że cały czas miałam pretensje o to, że zabrali mi dziecko. Ja tego nie pamiętam. To musiał być dla nich strasznie trudny czas. Po tygodniu objawy ustąpiły, a po dwóch zostałam przeniesiona na oddział otwarty, na którym spędziłam kolejne trzy miesiące. Dwa tygodnie było dobrze, dwa tygodnie źle. Po około dwóch miesiącach zauważyłam, że organizm odpoczął. Dużo nauczyłam się o mojej chorobie, ale też o innych chorobach psychicznych. Było dużo warsztatów psychologicznych i innych form zajęć, które uczyły relaksacji i pomagały w powrocie do życia. Spotkałam dużo osób w podobnej sytuacji do mojej, kobiety w ciąży. Miałam częsty kontakt z rodziną, z synkiem, wychodziłam na przepustki. Po trzech miesiącach wróciłam do domu, ale nadal byłam pacjentką. Trafiłam na oddział dzienny, który trwał kolejne trzy miesiące. Przychodziłam do szpitala codziennie od 8 do 15. Myślałam wtedy, że już będzie z górki, a było całkiem na odwrót. Wyjście spod ochronnych skrzydeł lekarzy było bardzo trudne. Podobnie rozstanie z oddziałem dziennym. Przez kolejny rok stany głębokiej depresji wracały raz na dwa tygodnie. Było to nawet trudniejsze doświadczenie dla mnie i mojej rodziny niż początki choroby. Dobrze, że nikt przed tym tak do końca nie uprzedza, mimo że lekarze wiedzą, że tak będzie. 

 

Depresja dotyka nie tylko chorego, ale też wszystkich jego bliskich. Często nie wiedzą, co się dzieje, reagują nerwowo na smutek czy brak energii cierpiącego. Później, po diagnozie, ponoszą bezpośrednie konsekwencje choroby, przebywając stale w jej pobliżu. Ci, którzy zdecydowali się opowiedzieć swoje doświadczenia, zaznaczają, że licząc osoby dotknięte depresją, do liczby pacjentów klinicznych należy dodać ich rodziny i przyjaciół.

Dla rodziny jest to ogromne obciążenie. Nie wiedzą, jak mogą się zająć chorym, on sam też tego nie wie. Podąża się za wskazówkami lekarzy, psychologów, ale to jest labirynt, z którego wyjście może znaleźć tylko chory. Wtedy może podpowiedzieć rodzinie, wskazać co mu pomaga. Ale to długa droga, ja odkryłam, co jest pomocne po prawie dwóch latach. W tym czasie żadne moje obietnice nie były wiążące. W zasadzie wymagałam całkowitej opieki, tak jakbym była pacjentem leżącym, któremu wszystko trzeba podać. Dla mnie mąż, mama i babcia, rodzice męża i przyjaciele byli ogromnym wsparciem. Nikt poza nimi nie wiedział o chorobie. Nawet drobne gesty jak przysłanie do szpitala kubka na herbatę, ciepłej bluzy czy malowanek do kolorowania były dla mnie bardzo znaczące. Mój synek dostawał mnóstwo przydatnych prezentów, jedna z przyjaciółek zapytała męża, czego potrzebuje i po prostu to kupiła. Bardzo duże znaczenie miała też moja pani doktor i pani psycholog. Pani doktor przychodziła do łóżka i dawała mi zadania w stylu: „jak przyjedzie pani mama, to niech pani pójdzie i umyje głowę. Jutro rano widzę panią z czystymi włosami.” Próbowała przekonać, że ten stan nie będzie trwać wiecznie, żeby z nim nie walczyć, żeby zaakceptować. Czasami w ogóle nie rozumiałam, co do mnie mówi, ale zapisywałam sobie jakieś zdania i potem uparcie je powtarzałam, aż w końcu coś do mnie docierało. Bez tego wszystkiego na pewno bym nie przetrwała. 

 

Jak się teraz czujesz?

Stabilniej jest od kilku miesięcy. Wróciłam do pracy, powoli odnajduję się w codzienności. Ale to wciąż nie jest normalność. Podobno normalność wróci. Podobno za kilka miesięcy. Jestem w miarę przewidywalną pacjentką, jak się okazuje. Moja nadmierna wrażliwość na leki była dla lekarzy dużym wyzwaniem. Na szczęście trafiłam na świetną lekarkę, cudowną osobę, która prowadzi mnie od czasu trafienia do szpitala. Udało się w końcu dobrać leki, a teraz powoli je odstawiam. Oczywiście mierzę się z różnymi efektami ubocznymi, czasami mi ciężko, ale w porównaniu z OTCHŁANIĄ to naprawdę nic. Staram się myśleć pozytywnie, nie mniej jednak miewam chwile zwątpienia. Pocieszam się, że to normalne, ludzkie. Do tej normalności, ludzkości, tak bardzo chcę wrócić.

 

Depresja jest wrogiem potężnym. Silna swoją bronią, wzmocniona atakowaniem z zaskoczenia. Sięga po chorego najpierw delikatnie, niezauważalnie. Często, zanim odróżnimy zwykły spadek formy od początkowych faz depresji, jest już za późno. Metody w stylu „weź się w garść”, „chodź na rower”, „wyluzuj” itp. mogą przynieść cierpiącemu chwilową ulgę, jeśli jest on jeszcze w stanie pozwalającym na takie aktywności. Ale choroby nie wyleczą. To mogą zrobić tylko lekarze. Proces leczenia jest bardzo długi i trudny, ale innej drogi nie ma. Uszkodzony mózg potrzebuje naprawy, tak jak wszystkie inne nie do końca sprawne organy. Z bolącym zębem biegniemy do dentysty i nie przyjdzie nam do głowy szukać ratunku w wiosennych spacerach czy czekoladowym torcie. A mózg jest sednem naszego istnienia, naszej osobowości. Nie bagatelizujmy, gdy woła o pomoc.

 

Fragment książki „Osobisty przewodnik po depresji” Tomasza Jastruna:

Kiedy masz pewność, że to, co ci dolega, to depresja? Po wielu lekturach, rozmowach i z własnych doświadczeń wiem, że cierpimy na nią, jeśli choćby kilka z tych dziesięciu objawów nas dotyczy i kiedy skala problemu jest duża. Należy jednak pamiętać, że depresja wymyka się opisom, że nie lubi szufladek i definicji.

 

• Poczucie smutku, ponury nastrój, przygnębienie, czasami zobojętnienie. Nic lub mało co cię cieszy. Odczuwasz świat inaczej niż kiedyś. Zmienia się jakby kolor dnia, barwy jasne ustępują ciemnym.

• Utrata radości i przyjemności z życia. Co było przyjemne i satysfakcjonujące, już nie jest, mogła to być praca, spotkania z ludźmi, jazda na rowerze, pływanie.

• Mamy coraz mniej energii. Zmniejszenie albo brak wewnętrznego napędu do działania, tak jakby nasz wewnętrzny silnik się zepsuł, wszystko staje się trudne, niemożliwe do zrealizowania. Prawie każda czynność przerasta nasze możliwości, szczególnie to, co nowe i nieznane. Trudno wyjść z domu.

• Traci się lub znacznie obniża poczucie własnej wartości – jestem nikim, nic nie jestem wart.

• Nasilają się problemy ze snem i pogarsza się jakość snu. Co z tego, że zasypiamy, skoro śpimy kiepsko, budzimy się czasami gwałtownie pełni niepokoju bardzo wcześnie rano i nie możemy już zasnąć. Kłębią się wtedy przykre myśli. Te wczesne przebudzenia są udręką i ważnym symptomem depresji. Ale możliwy jest też wariant depresji z nadmiarem snu.

• Niepokój. To może być stałe uczucie lęku, który nie musi dotyczyć konkretnej sytuacji. Zaczynamy się obawiać tego, czego do tej pory się nie baliśmy. Czasami występuje stałe napięcie psychiczne. Powszechną skargą osób z depresją jest drażliwość.

• Wieczorem czujemy się zwykle lepiej niż rano, jakby depresja odpuszczała, jej ucisk nie jest już tak dojmujący. To rodzi nadzieję, że jest poprawa. Ale niestety rano zwykle wszystko zaczyna się od nowa.

• Utrata apetytu. Jedzenie nie smakuje, ale też nie czuje się łaknienia. Bywa, że apetyt wraca wieczorem. Ale zdarza się też w depresji zwiększony apetyt i objadanie, co jest formą pocieszania się.

• Występują różnego rodzaju objawy fizyczne, np. bóle kręgosłupa, bóle głowy, serca, innych części ciała, zaburzenia miesiączkowania u kobiet. Każdy z nas ma w swoim ciele jakieś słabe miejsca. Bądź pewien – one jako pierwsze się odezwą, zwiastując przybycie depresji.

• Przychodzą do nas myśli samobójcze. Można powiedzieć, że to hamletowski objaw depresji. Zaczynają je mieć ludzie, którzy nigdy do tej pory nie myśleli o odebraniu sobie życia. Bywa, że wyobrażamy sobie, jak to robimy i wielokrotnie powtarzamy to w myślach. Myśli się o samobójstwie jako jedynej możliwości uwolnienia się od udręki.

 

 

To są typowe objawy, ale tylko kilka z nich jest koniecznych, by mieć pewność, że to, co się ze mną dzieje, to depresja i potrzebujemy pomocy lekarza.

 

 

Napisała: Marta Osadkowska / prezes Fundacji Widzialne Dzieci