Jakiś czas temu przyjaciółka zapytała mnie: „Kiedy zaczęliście czytać Małej?” Przyznam szczerze, że nieco zbiła mnie z tropu, bo wydaje mi się, że zaczęłam jej czytać i śpiewać już w życiu płodowym. Prawda jest taka, że ciężko udzielić precyzyjnej odpowiedzi na to pytanie. Bo czy istnieje odpowiedni wiek do rozpoczęcia czytania? Moim zdaniem dziecko nigdy nie jest zbyt małe, żeby zacząć mu czytać. Zawsze jest właściwy moment i nigdy nie jest na niego za późno. I chociaż o pozytywnych skutkach czytania pisali chyba już wszyscy, wałkowania tego tematu nigdy nie jest za wiele.

Dlaczego warto dziecku czytać książki od początku?

Zanim Twoje dziecko nauczy się mówić, próbuje zrozumieć Twoją mowę. Rozszyfrowywanie jest ważnym elementem jego rozwoju. Od urodzenia dziecko chłonie język, z jakim się styka, tworząc wzorzec prawidłowej mowy. Żeby ułatwić mu cały ten proces, powinnaś mówić do niego jak najwięcej. Co ważne, nie tylko językiem potocznym, ale i literackim. To właśnie dzięki innej melodyce i rytmowi, dziecko szybciej zapamiętuje i rozwija nowe połączenia nerwowe. Choć niewielu zdaje sobie z tego sprawę, to właśnie wiersze, których rytm odczuwalny jest przez dzieci w naturalny sposób, pozytywnie wpływają na rozwój ich zmysłów, układu nerwowego i koordynację słuchowo-ruchową. Taka nauka przez zabawę sprawia im niesłychaną radość. Nic więc dziwnego, że nawet kilkumiesięczne maluchy próbują naśladować czytane wierszyki i radośnie poruszać się w takt powtarzających się dźwięków.

Badania dowodzą, że dzieci, którym czyta się od maleńkości, są elokwentne i bardziej skoncentrowane od swoich rówieśników.

Takie cechy z całą pewnością przydadzą się w późniejszym wieku! Co takiego kryje się w tych w kółko powtarzanych bajeczkach i wierszykach? A no właśnie owa rutyna. To kilkakrotne czytanie tej samej książeczki, zwiększa zasób słów malucha, utrwala wiadomości i pozwala zapamiętywać całe zdania. Związane jest to także z koncentrowaniem się je jednym, znanym bodźcu, dzięki czemu wspomaga on prawidłowy rozwój bez zbędnych rozpraszaczy.

Czytanie jest równie ważne w kwestiach emocjonalnych. Czytanie pomaga tworzyć mocne więzi między dzieckiem a rodzicem czy innym członkiem rodziny. Jeśli czytasz swojemu dziecku, czuje się ono ważne i doceniane. Widzi, że jesteś w stanie odłożyć swoje zajęcia na później, by móc spędzić chwilę z nim na wspólnej lekturze. Ponadto książki sprawiają, że dziecko lepiej rozumie własne uczucia i potrafi je dokładniej opisywać. Poznając losy bohaterów, dziecko przeżywa to, co dzieje się w opowieści i sporo dowiaduje się o świecie. To również świetna droga przekazywania informacji trudnych czy wartości moralnych, na które chcemy uwrażliwić dziecko teraz i w późniejszym życiu.

Korzyści nie tylko dla dziecka

Naukowcy z Uniwersytetu w Sussex w południowo-wschodniej Anglii udowodnili w swoich badaniach, że czytanie jest jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie ze stresem. Któryż z rodziców nie mierzy się z tym problemem w dzisiejszych czasach. A wystarczy tylko kilka minut głośnej lektury z dzieckiem, by obniżyć poziom poirytowania i napięcia aż o 66%! Pod tym względem więc książki przebijają słuchanie muzyki, granie w gry wideo, spacer czy relaksowanie się przy kubku ciepłej kawy. A może to magiczne oddziaływanie naszych pociech?

Nie tylko bajeczki na dobranoc…

Utarło się, że dzieciom czyta się przed snem. Owszem, jest to doskonale wyciszający rytuał. Książka jednak nie powinna się dziecku kojarzyć wyłącznie ze spaniem. Dlatego właśnie zachęcam, by wprowadzić lektury również o innych porach dnia i w innych miejscach niż łóżko czy sypialnia. U nas wspólne czytanie sprawdza się np. w chwilach mojej porannej czy popołudniowej kawy. Zamiast pić ją przy stole czy w pozycji horyzontalnej na kanapie, wolę usiąść na dywanie w pokoju córki i zaprosić ją do wspólnej lektury. To też doskonała chwila na potrzymanie jej na kolanach, pogłaskanie i potulenie się. Kiedy była mniejsza, książeczki, w bardziej wodoodpornej wersji, braliśmy do kąpieli. Dziś Nina lubi zabierać książki na spacer. To dopiero musi być widok – niespełna dwuletnie dziecko, „zaczytane” na spacerze. Przez to, że znam już niektóre historie na pamięć, jestem w stanie bezkolizyjnie prowadzić wózek i „czytać” ulubioną lekturę córy. Książki świetnie sprawdzają się w kolejce u lekarza, w kościele czy w momentach, gdy muszę załatwić jakąś ważną sprawę na mieście. To nie tylko umilacz czasu, ale przede wszystkim zdrowy nawyk. Wszak znacznie przyjemniej patrzy się na ludzi w tramwaju z nosami w książkach niż w telefonach komórkowych.

Natury nie oszukasz

Tak, tak powiecie – filolożka. A i owszem. Ale również zapalony mol książkowy od dziecięcia. Niezależnie od tego czy wyssałam z mlekiem matki, czy odziedziczyłam po tacie, wszelkie honory należą się mojej mamie chrzestnej. Miłość do książek będzie mi towarzyszyć zawsze. Nic więc dziwnego, że chcę zarazić nią również moją córkę. Wychodzę bowiem z założenia, że korzyści, jakie przyniesie czytanie już w młodym wieku, są nieocenione i z całą pewnością przyczynią się do lepszego rozwoju mojego dziecka. A skoro jest to wpisane poniekąd w mój kod genetyczny, czuję, że Nina, jako krew z mojej krwi, nie będzie mi tego miała za złe w przyszłości.

Czytaj swojemu dziecku – od urodzenia!

Potężne pożary w Australii wstrząsnęły światem. Na poruszające zdjęcia przerażonych, okaleczonych lub martwych zwierząt nie sposób pozostać obojętnym. Skala ognia i zniszczeń trudna jest do objęcia rozumem. Patrzyliśmy na relacje w mediach ze ściśniętym gardłem. Ale czy te obrazki wywołały reakcję, której faktycznie potrzeba? Czy obok smutku pojawiła się refleksja i pytanie: dlaczego tak się dzieje? I ważniejsze: co zrobić, żeby ta tragedia się nie powtarzała?

Ogień w Australii o tej porze roku nie jest niczym zaskakującym. Pożary są stałą australijskiego klimatu, wybuchają każdego roku i są potrzebne naturze. Na północy kraju sezon pożarowy przypada na porę suchą, czyli australijską zimę (pory roku w Australii są odwrotne od polskich, miesiące zimowe to w Australii czerwiec, lipiec i sierpień). Tegoroczne pożary w Australii rozprzestrzeniły się na bezprecedensową skalę. Zmiany klimatyczne nie są bezpośrednią przyczyną katastrofy, ale mają ogromny wpływ na ich przebieg.

 Spowodowane przez człowieka globalne ocieplenie wydłużyło bowiem australijski sezon pożarowy oraz pozwoliło płomieniom wejść na nowe obszary z nieznaną intensywnością.

Jak to działa? W wywiadzie dla Gazety Wyborczej wytłumaczył to prof. Szymon Malinowski: Gazy cieplarniane z punktu widzenia fizyki to po prostu te, które mają co najmniej trzy atomy w cząsteczce. No, a w praktyce to jest przede wszystkim dwutlenek węgla, który uwalnia się w trakcie spalania. Metan, który powstaje w czasie beztlenowej przemiany materii organicznej. Ziemia otoczona jest atmosferą, w której te gazy są w miarę dobrze wymieszane. One przepuszczają promieniowanie słoneczne, które pada na powierzchnię Ziemi. Ona je pochłania i w związku z tym się ogrzewa. A potem sama zaczyna to ciepło wypromieniowywać. I ono trafia do atmosfery. związku z tym, że mamy atmosferę, jak ona się podgrzeje, do Ziemi dociera ciepło zarówno od Słońca.  To powoduje, że Ziemia robi się coraz cieplejsza, emituje więcej do góry, a co za tym idzie – coraz więcej tego ciepła też do niej wraca. I ten właśnie proces gromadzenia się ciepła nazywamy efektem cieplarnianym.

To my – ludzie, produkujemy gazy cieplarniane w ilościach przekraczających wszelkie normy. Ciągłe dążenie do lepszego życia wpędziło ludzi w pułapkę. Dosłownie wzbogacimy się na śmierć. Wpływ człowieka na planetę jest bardzo intensywny, nasz gatunek stał się supersprawną siłą o znaczeniu geologicznym. Ludzkość dokonuje niebezpiecznych, równoczesnych modyfikacji wielu kluczowych parametrów systemów planetarnych. Przekroczone zostały już tzw. granice planetarne, szczególnie z uwagi na zmianę klimatyczną, degradację gleb, zakwaszenie oceanów i tempo utraty bioróżnorodności. Z powodu człowieka zagłada czeka obecnie aż milion gatunków – przeszło połowę wszystkich opisanych dotąd przez naukę. Ze względu na kluczowy wpływ człowieka na otoczenie, epoka, w której żyjemy nazwana została przez naukowców Antropocenem. To czas bezmyślnego niszczenia, bezrefleksyjnego dewastowania i bezdusznego zabijania. Ktoś zaproponował, by tę epokę nazwać Katastrofik, co doskonale oddaje skutki działań homo sapiens.

Nie jest tak, że rewolucja przemysłowa, którą ustawia się jako początek zmian prowadzących do zabójczego ocieplania klimatu, była początkiem działań człowieka prowadzących do niszczenia Ziemi. Raczej sianie spustoszenia jest wpisane w naszą naturę, jest naszą cechą gatunkową. W okresie, gdy homo sapiens dotarł do Australii i zaczął się na jej terenach osiedlać (45 tys. lat temu) wyginęło 90% australijskiej megafauny. Można tłumaczyć to ochłodzeniem klimatu, ale jakoś nie naruszyło ono zwierząt morskich, które powinny odczuć je równie mocno, jak stworzenia lądowe. Ale homo sapiens nie żeglował więc były bezpieczne. Podobnie rzecz się miała z mamutami – ich wyginięcie doskonale zgrywa się w czasie z osiedlaniem się człowieka na zamieszkanych przez te zwierzęta terytorium. 

Prawdopodobnie w chwili, gdy przedstawiciele homo sapiens dotarli do Australii, znali już gospodarkę żarową i celowo wypalali ogromne połacie nieprzebytego buszu i gęstych lasów. Gdzie nasz gatunek, tam zniszczenie. Od zawsze. W przeciwieństwie do naszych przodków, my siejemy zło świadomie i z pełną wiedzą o konsekwencjach.

Zagarnęliśmy przybrzeżne ekosystemy, niegdyś pełne różnorodnych gatunków ryb i zniszczyliśmy całe struktury, obracając w niwecz pół miliarda lat ewolucji. – mówi dr Jeremy Jackson – Przez ostatnich 30 lat zginęło 50% koralowców. Oceany absorbują 1/3 dwutlenku węgla wyrzucanego do atmosfery. Dzięki temu pełnią funkcję stabilizatora klimatu. Dziś oceany nie nadążają za absurdalnie wysoką emisją CO2 przez człowieka.

Świadomie, dla zysku, unicestwiamy ekosystemy, które pomagają przywrócić równowagę klimatyczną. Uparcie niszczymy to, co jest naszą jedyną szansą na przeżycie. Wszystko w imię posiadania więcej. Lasy deszczowe absorbują dwutlenek węgla z atmosfery, przez dziesiątki lat wchłaniają go i magazynują w pniach, liściach i materii organicznej – tłumaczy Lindsey Allen z Rainforest Action Network – Przechowują emisje CO2 w bezpieczny dla nas sposób. Dopóki ich nie wytniemy i nie podpalimy. To jak wybuch bomby CO2, olbrzymie ilości dwutlenku węgla wracają do atmosfery. 

Lasy podpalane są celowo, żeby na ich miejsce zakładać plantacje palm oleistych, najtańszego źródła oleju roślinnego na świecie. Do ginięcia lasów tropikalnych przyczynia się też ogromne spożycie wołowiny. Produkcja żywności zajmuje 47% powierzchni USA, większa część tych terenów służy hodowli paszy dla bydła. – podkreśla dr Gidon Eshel – Krowy produkują metan, który znacząco potęguje globalne ocieplenie. Każda cząsteczka metanu działa jak 23 cząsteczki CO2. 

Antropocen to wyjątkowa epoka, w której decyzje inwestycyjne mają zarazem wymiar geologiczny, polityczny i egzystencjalny. Czy obywatele i obywatelki państw rozwiniętych rozumieją ciężar historycznej odpowiedzialności na zanieczyszczenia? Nawet jeśli, to wciąż na zbyt małą skalę, by poruszyć wielkie koncerny i zmienić politykę państw.

Wasze czyny to wasza przyszłość, nie moja – mówi Natura głosem Julii Roberts w jednym z pięknych filmików przygotowanych przez organizację Nature is Speaking (dostępne na kanale YouTube) – ja nie potrzebuję ludzi, ludzie potrzebują mnie. Ja sobie poradzę. A Wy?

My sobie nie poradzimy. To jasne. Dla Ziemi to lepiej, że wyginiemy. Nie dajemy innym gatunkom ani naszej planecie nic dobrego. Nic.

Znikniemy, a Natura sobie poradzi. Szybciej niż się tego spodziewamy. Dowodzą tego obserwacje prowadzone przez naukowców w opuszczonych przez ludzi okolicach elektrowni atomowej w Fukushimie, która w 2011 roku uległa awarii. Władze Japonii nakazały wówczas ewakuację mieszkańców w promieniu 20 km wokół elektrowni. Dziś obszar wyłączonej strefy można podzielić na trzy części: pierwszą, do której ludzie nie mają wstępu; drugą, do której wstęp jest ograniczony i trzecią, w której ludzie mogli pozostać. Dzięki kamerom-pułapkom można obserwować życie w pierwszej, zakazanej strefie. A życia jest tam sporo: zające, lisy, jenoty, dziki. Ponad 20 gatunków ssaków i ptaków. Nikt nie badał zdrowia zwierząt, ale ich liczebność wskazuje na to, że żyje im się dobrze. Zwłaszcza tam, gdzie promieniowanie uniemożliwia wstęp człowiekowi. Podobnie jest w Czarnobylu, gdzie w 2015 roku ilość łosi, saren i dzików była porównywalna do tych, żyjących w rezerwatach. 

Natura woli radioaktywne promieniowanie od ludzi. I trudno jej się dziwić.