Mijają 22 lat od wielkiej tragedii na Mount Everest. 10 maja 1996 roku trzy ekipy jednocześnie dokonywały ataku szczytowego na „dach świata’”. Piętnaście osób zapłaciło za spełnienia marzenia najwyższą cenę. Wydarzenie to pokazało jak niebezpieczne jest organizowanie wypraw komercyjnych na Mount Everest, jak natura weryfikuje ludzkie pomysły.

Swoje grupy próbowało wprowadzić na szczyt dwóch doświadczonych, cenionych alpinistów: Rob Hall i Scott Fischer. Obaj przepłacili życiem rolę przewodnika. Wejście na 8848 m.n.p.m. to nadludzki wysiłek. Zejście stamtąd jeszcze większy. Wprowadzenie tam kilku słabszych, choć obiektywnie mocnych wspinaczy, okazało się nierealne.

Jon Krakauer – amerykański dziennikarz i doświadczony alpinista – był jednym ze szczęśliwców, którzy zdobyli szczyt i bezpiecznie zeszli na dół. Swoje wspomnienia z wyprawy w komercyjnej ekspedycji prowadzonej przez Roba Halla opisał w książce „Wszystko za Everest”.

Gdy już zlokalizowano sześć ciał, gdy zaniechano poszukiwać dwóch kolejnych (…) – ludzie pytali często, dlaczego wspinacze znajdujący się wysoko w górze zlekceważyli pierwsze oznaki pogorszenia pogody. Dlaczego wytrawni himalajscy przewodnicy kontynuowali marsz w górę, prowadząc gromadę stosunkowo niedoświadczonych alpinistów amatorów – z których każdy zapłacił aż sześćdziesiąt pięć tysięcy dolarów za bezpieczne wejście na Everest – w ewidentnie śmiertelną pułapkę? Nikt nie ma prawa zabierać głosu w imieniu obu zespołów dotkniętych tragedią, ponieważ obydwaj nie żyją. Mogę jednak zaświadczyć, że owego wczesnego popołudnia 10 maja nic nie wskazywało na to, iż zbliża się mordercza burza.

Wspinanie dawało poczucie wspólnoty. Zostanie wspinaczem oznaczało dołączenie do zamkniętej, zaciekle idealistycznej społeczności, na ogół niedostrzegalnej i zaskakująco nieskorumpowanej przez świat. Kulturę wspinania charakteryzowała zacięta rywalizacja i wyraźny rys męskiego szowinizmu, ale w głównej mierze chodziło o to, żeby zrobić wrażenie na koledze. Osiągnięcie wierzchołka danej góry miało dużo mniejsze znaczenie niż sposób, w jaki się tego dokonało. Prestiż zdobywało się atakując najtrudniejsze, najbardziej ryzykowne drogi z minimalną ilością sprzętu, w najśmielszym stylu, jaki można było sobie wyobrazić. Największy podziw wzbudzali tak zwani soliści – wizjonerzy wspinający się na żywca, czyli samotnie, bez liny czy jakiegokolwiek sprzętu.

Ludzie, którzy nie wspinają się w górach, to znaczy zdecydowana większość rodzaju ludzkiego, skłaniają się ku wyobrażeniu, że sport ten jest beztroską, upojną pogonią za wciąż rosnącymi emocjami. Jednak pogląd, iż alpiniści są tylko narkomanami uganiającymi się za swoją dawką adrenaliny, tyle że w słusznej sprawie, jest z gruntu fałszywy, przynajmniej w przypadku Everestu. To, co tam na górze robiłem, nie miało niemal nic wspólnego ze skakaniem na bungee, skokami ze spadochronem czy też jazdą na motocyklu z szybkością 200km/h. Po opuszczeniu względnego komfortu bazy wyprawa faktycznie stawała się niemal masochistycznym przedsięwzięciem. Stosunek cierpienia do przyjemności wypadał zdecydowanie na korzyść tego pierwszego i był o rząd wielkości większy niż na jakiejkolwiek innej górze, na której się wspinałem. Szybko doszedłem do wniosku, że zdobywanie Everestu jest głównie czyść w rodzaju szkoły wytrzymywania bólu. Przyszło mi na myśl, że poddając się trwającym całe tygodnie doznaniom znoju, nudy i cierpienia, większość z nasz poszukuje przede wszystkim swoistego katharsis.

Egzystencję człowieka na wysokościach przekraczających poziom Przełęczy Południowej, w strefie śmierci wysokościowej, można określić jako wyścig z czasem.

Typ człowieka, który jest zaprogramowany na ignorowanie własnego cierpienia i uparte dążenie do celu, jest też często zaprogramowany na lekceważenie oznak zbliżającego się niebezpieczeństwa. Tu właśnie tkwi sedno dylematu, przed którym staje w końcu każdy wspinacz pragnący wejść na Everest: żeby odnieść sukces, trzeba być niezwykle zmotywowanym, lecz jeśli przesadzisz z motywacją, narażasz się na śmierć. Co więcej, powyżej poziomy 7900 metrów granica między słusznym zapałem a lekkomyślną „gorączką szczytową” staje się niebezpiecznie wąska. Dlatego też zbocza Everestu usiane są zwłokami alpinistów.

Najsłynniejsze zamarznięte ciało na górze, to Scott Fischer, jeden z przewodników tragicznej ekspedycji, o której tutaj mowa.

Obok Krakauera, udział w wyprawie brał Beck Weathers.

Nie udało mu się dotrzeć na szczyt, zatrzymała go ślepota śnieżna. Kiedy ratownicy dotarli do niego, uznali, że umiera i zostawili go bez pomocy. 12 godzin później ślepy, bez rękawic, okryty lodem, dotarł jednak do obozu. Przeżył mimo ciężkich odmrożeń i utraty nosa.

Na dużych wysokościach wciąż brakuje nam powietrza. Oddychanie staje się tak wyczerpującą czynnością, że pochłania czterdzieści procent wytwarzanej przez nas energii. Każdego dnia możemy wydmuchiwać przez nasze płuca aż siedem litrów wody, co sprawia, że jesteśmy nieustannie odwodnieni. Nie możemy też spać ani jeść. Gdy znajdziemy się w Strefie Śmierci, powyżej ośmiu tysięcy metrów nad poziomem morza, myśl o jedzeniu wywołuje w nas obrzydzenie. Nawet jeśli zmusimy się do przełknięcia jakiegoś pokarmu, nasz żołądek i tak go nie strawi. jednocześnie spalamy około dwunastu tysięcy kalorii dziennie, co oznacza, że aby utrzymać się przy życiu, organizm musi pożerać własną tkankę – ponad kilogram mięśni dziennie.

To nie ciało wiedzie nas na górę. Robi to umysł. Ciało jest wyczerpane wiele godzin przed tym, jak dotrzesz na szczyt: idziesz dalej jedynie dzięki sile woli, skupieniu i determinacji. Jeżeli zabraknie ci tego skupienia i determinacji, twoje ciało stanie się martwą, bezwartościową rzeczą.

Weathers wrócił do domu, bo jego żona i pilot śmigłowca dokonali cudu. Na wysokość, z której trzeba było ewakuować wspinacza, maszyny nie latają – powietrze jest tam zbyt rzadkie, żeby mogły się utrzymać. Pilot zaryzykował życie, żeby ocalić tego obcego sobie człowieka.

W 2015 roku na ekrany kin wszedł film „Everest”, (reż. Baltasar Kormakur), pokazujący losy wypraw Fischera i Halla.

Kręcony bez zielonych ekranów robi duże wrażenie. Już same zdjęcia są, moim zdaniem, wystarczającym powodem do obejrzenia filmu. Nie ma w nim upiększania, nie ma wynoszenia bohaterów, nie ma zbędnego sentymentalizmu. Jest potężna góra, bezlitosna natura i malutki wobec nich człowiek.

Cytaty pochodzą z książek „Wszystko za Everest” Jon Krakauer i „Everest. Na pewną śmierć” Beck Weathers, Stephen G. Michaud.

Niebo jest niebieskie, lody zimne i smaczne, słońce grzeje. Jest przepięknie, spokojnie i dobrze. Jestem zrelaksowana, wyciszona i bardzo zadowolona. Mam włączony tryb slow, jestem miękka jak waciki z organicznej bawełny. Pozwalam sobie na słabość, na naturalność.

Mało jest takich chwil w życiu, prawda? Kiedy ostatnio czułaś się doskonale zrelaksowana i wolna od wszelkiej odpowiedzialności? Kiedy żyłaś tylko tu i teraz?

(Bardzo dobrze w odkrywaniu siebie i głębokim odczuwaniu pomaga joga nidra, czyli rodzaj medytacji prowadzonej przez nauczyciela. Można wiele zmienić w swoim wnętrzu podobno, tak mówią, ja nie wiem – zawsze wtedy zasypiam).

Gdy wszystko zaczyna się walić, podobno najlepszą rzeczą jest przetrzymać.

Ja wolę działać, sięgam więc po to, w czym jestem dobra. Umiem organizować i zarządzać, mam skilla i wiedzę w tym zakresie. Trochę się miotam, czasami płaczę, ale robię swoje.

W życiu każdej z nas przychodzi taki moment, gdy jest bardzo trudno i nie pozostaje jej nic innego jak być silną. W momencie, w którym pora na największe załamanie, na płacz i histerię, zaciskamy zęby i bierzemy wszystko na klatę lub barki (sorry, ja mam płaskoklacie, trzeba sobie radzić). Spływa na nas niczym Niagara olbrzymi spokój, doszłyśmy do końca, do kresu wytrzymałości i nagle stoimy twardo, całkiem spokojne.

Jesteśmy kobietami – skałami.

Trwamy, gdy szaleje sztorm, gdy rozbijają się o nas fale wyrzutów, statki wymówek i smagają nas bezpodstawne oskarżenia. Jesteśmy twarde, silne i znajdujemy w sobie wciąż nowe pokłady spokoju, by hamować tsunami bezsilnej złości naszych bliskich. Rozróżniamy wołanie o pomoc od bełkotu słów, które mają ranić. Umiemy postawić się i trwać, czekać na rozwój wydarzeń.

Jesteśmy kobietami – skałami. Wystarczająco silnymi, by zatrzymać cały świat, by oparł się nas partner i dom, rodzice. By emanować spokojem, gdy życie wydaje niesprawiedliwe wyroki, gdy do domów włamuje się cierpienie, a do drzwi spokojnie puka śmierć.

Jesteśmy kobietami – szamankami połączonymi z naturą, nawet jeśli odpychamy to od siebie. Czasami mamy sny, czasami w ostatniej chwili zmieniamy plany, gramy w oszukać przeznaczenie i mamy cholera, skilla.

Jesteśmy kobietami – skałami. Czasami musimy wziąć na siebie tyle, że nigdy nie uwierzyłybyśmy, że jesteśmy w stanie podźwignąć taki ciężar. A później coś się dzieje i nie mamy wyjścia, musimy być silne. Nie dajemy się zranić, nie pozwalamy, by ktoś oplatał nas swoim cierpieniem. Pomagamy, dajemy z siebie bardzo dużo, ale nigdy do końca.

Pamiętaj, gdy ktoś się na tobie opiera, musisz zostawić margines bezpieczeństwa.

Masz prawo odmówić, postawić rozsądne granice. Masz prawo czuć się źle, pozwolić sobie na przerwę, na odpoczynek. Masz prawo wyjść na chwilę, cicho zamykając drzwi. Masz prawo tańczyć, pić wino i śmiać się, nawet jeśli stajesz się powiernikiem cudzego cierpienia. Masz prawo odreagować, zmyć łzami radości porywający cię smutek. Jesteś kobietą – skałą, przez cały czas masz prawo do siebie.