Zaczęłam się nad tym zastanawiać, ponieważ dwie znajome osoby wstąpiły niedawno w związki małżeńskie. Zarówno śluby – cywilny i kościelny, jak i historie nowożeńców, są zupełnie inne. W pierwszym przypadku powiedzenie sobie „tak” to jedynie formalność, ma wiele spraw ułatwić i pozwolić poukładać życie rodziny, która wkrótce się powiększy. W drugim myślę, że to długo oczekiwane – wiem, że zaplanowane niezwykle starannie – wydarzenie. Pary mają różny staż, a małżonkowie poznali się na różnych etapach swojego życia. Obojgu (całej czwórce) bardzo mocno kibicuję i życzę, by ich związki były udane i szczęśliwe. 

Statystycznie jednak, co trzecie małżeństwo w Polsce kończy się rozwodem.

Ogromnie ciekawiło mnie, co sprawia, że ludzie decydują się na rozwód i dlaczego tak powszechnym teraz żartem jest , żeby zamiast ślubu po prostu zdecydować się na wspólny kredyt hipoteczny. 

Bardzo ciekawe statystyki odnośnie przyczyn rodowód można znaleźć na stronie GUS-u. Urząd wymienia kilka głównych powodów, jakie doprowadzają małżeństwa do rozpadu. Należą do nich:

• niedochowanie wierności małżeńskiej, 
• nadużywanie alkoholu,
• naganny stosunek do członków rodziny,
• trudności mieszkaniowe,
• nieporozumienia na tle finansowym,
• niezgodność charakterów,
• niedobór seksualny,
• dłuższa nieobecność,
• różnice światopoglądowe,
• narkotyki,
• hazard. 

Uzależnienie najczęściej sprawia, że małżonek lub małżonka decydują się zakończyć związek w sądzie. Narkotyki i hazard rozbiły więcej małżeństw niż alkohol. Również różnice światopoglądowe między mężem i żoną mają duży wypływ na wzrost ilości rozwodów i – co dla mnie osobiście było ciekawą informacją – ważnym czynnikiem okazuje się także dłuższa nieobecność. 

Zaczęłam analizować podane przez GUS powody rozwodów na przykładzie znanych mi małżeństw.

Wiem, że hazard i nieporozumienia na tle finansowym, to mieszanka zabójcza nawet dla miłości w stylu Jane Austin. Coraz więcej słyszę również o tym, że pary są niedobrane pod względem seksualnym. Wizyty u psychologa i seksuologa nie przynoszą oczekiwanych efektów i z związku panuje na przemian coś pomiędzy uderzeniem meteorytu, a epoką lodowcową. Myślę, że szukać przyczyn w naukach kościelnych mocno zakorzenionych w świadomości wierzących młodych ludzi. Środowiska katolickie traktują seks, jako narzędzie służące jedynie prokreacji, a nie – uchowaj boże – do osiągania spełnienia i odczuwania przyjemności. Młodzi ludzie, którzy wstępują w związek i są dla siebie pierwszymi i jedynymi partnerami, mogą okazać się zwyczajnie niedobrani pod względem anatomicznym oraz pod kątem temperamentu seksualnego. Od frustracji już tylko krok do rozwodu. 

Niezgodność charakterów i różnice światopoglądowe to bardzo pojemne pojęcia, które zawierają moim zdaniem cały tragizm naszych czasów.

Dlaczego? Pokazują, że ludzie przed ślubem ze sobą nie rozmawiają. Kiedyś małżeństwo było kontraktem i obie strony miały do odegrania określoną rolę. Ważna była również sytuacja materialna każdej z rodzin, której młodzi członkowie zamierzali się pobrać, wykształcenie, podejście do polityki i inne kwestie, które – jak to się nam dzisiaj radośnie wydaje – nie mają żadnego znaczenia. A tutaj guzik z wielką pętelką, a w zasadzie podpis z zawijasem na pozwie rozwodowym. 

Dzieci, zarządzanie domowym budżetem, wiara, miejsce zamieszkania, rodzaj pracy – tematów do przegadania z potencjalnymi partnerami mamy mnóstwo. W czasie randek okazuje się jednak, że są sprawy o wiele ważniejsze. Gadacie, więc o Twojej koleżance z pracy, o jego nowym samochodzie, o książkach, które ostatnio czytałaś i o sztuce, na której on był w teatrze. Wymieniacie się poglądami na temat aktorów, piosenkarzy i swoich ulubionych utworów, wspominacie dzieciństwo. Później nawet nie wiesz, czy on robi zakupy w dyskoncie, czy hipermarkecie i czy płaci za nie z bieżących pieniędzy, czy chętnie sięga po kartę kredytową. Nie wiesz, że dokłada mamie do mieszkania, ma alimenty, nie ma środków na życie, albo jego bogaty, ale wieczorem siedzi przy jednej lampce, bo nie lubi wydawać za dużo na prąd. Nie wiesz, że do prasowania swoich drogich koszul, które dostał w prezencie od rodziców, używa żelazka z początku lat 90., a śniadanie w domu je na talerzach, które wysępił z prezentu ślubnego siostry. On nie wie, że co miesiąc zawozisz wielki worek karmy do schroniska i jesteś członkiem dwóch fundacji, a Ty nie masz pojęcia, że on przekazuje pewną sumę z pensji na kontrowersyjną organizację. 

Czasami ten słodki czas zostaje delikatnie zakłócony przez Waszych przyjaciół lub rodzinę. Twój brat patrzeć na niego nie może, bo widzi w nim dupka, któremu zależy tylko na robieniu kariery, siostra ostrzega Cię, że ten facet wydaje więcej na kosmetyki do pielęgnacji niż Ty na jedzenie. Jego matka robi pod Twoim adresem przykre uwagi, bo nie masz wyższego wykształcenia i pracujesz na pół etatu, a najlepszy kumpel opowiada, ile ostatnio wydawałaś w klubie, jak zaczęłaś wszystkim stawiać drinki. 

Czasami takie drobne wstrząsy z zewnątrz stają się okazją do poważniejszej rozmowy, która sprawia, że chociaż na moment odkładamy na półkę różowe okulary. Widzimy wtedy jego świecące pustkami konto i naszą lodówkę pełną zepsutego jedzenia, jego brudne buty i naszą paczkę papierosów trzymaną w drugiej szufladzie w kuchni. To dobra okazja, żeby się – nie, nie lepiej – żeby się w ogóle poznać. To w tym momencie trzeba podjąć decyzję i odpowiedzieć sobie na pytania:

• Czy ja chcę z tym facetem żyć?
• Czy chcę się z tym gościem zestarzeć? 
• Czy wytrzymam jego dziwactwa i różne ograniczenia?
• Czy coś, co dzisiaj uważam w nim za urocze, nie doprowadzi mnie w przyszłości do szału? 
• Czy jestem w stanie podjąć się zmiany moich cech lub zachowań, które jemu we mnie nie pasują?
• Czy powinnam się dla niego zmieniać, czy szukać osoby, która w pełni mnie zaakceptuje? 

Poważna i szczera rozmowa ze sobą o swoich oczekiwaniach wobec partnera, o umiejętności pójścia na kompromis na pewno pomogłaby podjąć dobrą – a już na pewno świadomą – decyzję. Uważam, że to oszczędziłoby nam później wielu kłopotów. Nieważne, czy sprawa dotyczy pierwszego, czy drugiego małżeństwa!

Zanim wyjdziesz za mąż, powinnaś znać tego faceta, który śpi obok Ciebie.

Znać jego poglądy na temat wyborów, historii, podejście do ludzi – czy pomaga, czy raczej żyje tylko dla siebie. Zapytaj go, czy chce mieć dzieci. Ja wiem, że nie piszą o tym w Cosmo, ani w Elle, a jeśli w jakimś artykule pojawi się wzmianka, to znajdziesz ją pod tytułem „10 rzeczy, o których nigdy nie pytaj faceta na randce”. Zastanawiam, się, to kiedy masz go właściwie spytać? Przez telefon, czy wysyłając grzecznościowy e-mail? A może napisz mu pytania na serwetce z logo znanej kawiarni i wrzuć ukradkiem do kieszeni płaszcza. Nonsens! 

Nie czuj się skrępowana, pytając faceta, jaki ma pomysł na swoje życie. Czy szuka żony i chce mieć dzieci, czy planuje skupić się na pracy zawodowej – robi karierę w korpo, czy zakłada własną firmę? Pamiętaj, jeśli on zapyta o to Ciebie, udzielaj szczerych odpowiedzi. Nie snuj wizji o domku na wsi i trójce dzieci, jeśli masz alergię na trawy, awersję do robaków i brudu, a na samą myśl o ciąży i porodzie dostajesz niekontrolowanego ataku śmiechu. Nie ukrywaj również, że planujesz mieć rodzinę, a macierzyństwo to dla Ciebie największa wartość i najchętniej zostaniesz w domu z dziećmi. Facet, który stanie z Tobą na ślubnym kobiercu albo pojedzie do urzędu, ma prawo widzieć, czy chcesz robić karierę, zostać w domu na macierzyńskim, a może w ogóle wyjechać z Polski na stałe. 

Moim zdaniem rozwód wynika przede wszystkim z braku szczerości – wobec siebie i partnera –  oraz z braku rozmowy.

Łatwo być miłym, przyjemnym, ładnie ubranym i pachnącym na randce. Łatwo przełknąć złość na szefa, niesatysfakcjonujące zarobki, czy własne niezadowolenie z życia, gdy siedzi się obok zadbanej osoby, która poświęca nam całą swoją uwagę. Każdy lubi czuć się najlepszą wersją siebie i miło spędzać czas. Od tego właśnie są randki – masz się na nich dobrze czuć i świetnie bawić. W komplecie z randką możesz mieć świetny seks, a później wrócić do swojego poukładanego lub wręcz przeciwnie – totalnie nieszczęśliwego życia.

Powiem Ci coś, czego nie przeczytasz w ładnych magazynach w błyszczących okładkach, nie usłyszysz na kawie z przyjaciółką, ani w trakcie rozmowy z mamą. Związek, małżeństwo i życie we dwoje to wielki emocjonalny rollercoaster. Czasami to walka o przetrwanie, o przeforsowanie swoich racji, okopywanie się na pozycji, by zachować wywalczoną zębami i pazurami autonomię. Czasami to robienie wojny podjazdowej i stosowanie podstępów na miarę Troi. Związek to często jeden wielki kompromis, w którym często  żadna ze stron nie będzie zadowolona, ale będzie próbowała zjeść tę żabę, którą sama sobie wycałowała. Niestety, wbrew temu, czego uczą nas w bajkach, dobieramy się w pary – żaba z żabą i ropucha z ropuchą, a od całowania to możemy mieć co najwyżej zawroty głowy i uczucie suchości w ustach, niż jakiegoś księcia, czy królewnę. 

Mimo to wciąż wierzę w instytucję małżeństwa, bo we dwoje żyje się zdecydowanie ciekawiej i jakoś tak bardziej się człowiek cieszy i smuci mniej. I na spacer można iść kasztanów sobie nazbierać i kawa rano lepiej smakuje i seks jest przyjemniejszy. 

Pierwsze miesiące życia starszej córki były koszmarem, którego nie chcę pamiętać – i mój organizm mi to poniekąd ułatwia, bo pamiętam tylko fragmenty.  Od jej urodzenia każdy kolejny dzień przynosił złe i jeszcze gorsze wiadomości.  

Najwyraźniejsze wspomnienie to chyba smutne i szkliste oczy 6-miesięcznej córki, kiedy patrzyła na mnie na OIOM-ie, ale otumaniona lekami i podłączona do respiratora nie miała jak się rozpłakać. I telefon od męża, kiedy miała tydzień, że właśnie zdiagnozowali u niej sepsę. I kiedy u dziewczynki leżącej na tej samej sali wystąpiły jakieś komplikacje i nikt nie mógł wejść na OIOM w godzinie odwiedzin i na początku nie było wiadomo, o czyje dziecko chodzi. I kiedy przy porannym telefonie na oddział dowiedziałam się, że właśnie przed chwilą miała zatrzymanie akcji serca, ale ją uratowali. I jak przed rozmową z ordynatorem OIOM-u wypisywałam sobie pytania na temat tego, jak będzie wyglądało jej życie z nieuleczalną chorobą serca, którą wtedy zdiagnozowano (na szczęście później okazała się jednak uleczalna) i wizyty personelu hospicjum u nas w domu.  I to jak z cichej szpitalnej kuchni w nocy patrzyłam na śnieg na Marszałkowskiej. Pamiętam też wyjątkowo upalne lato spędzone w malutkiej dusznej sali, czasami z kilkoma innymi mamami i dziećmi. I samotne spacery po okolicy podczas jej zabiegów, bo w stresie nie byłam w stanie znieść niczyjego towarzystwa i potrzebowałam chodzić sama. I kilkuminutową radość, że już jest po zabiegu, po to, żeby kilka minut później przeżyć pogorszenie stanu i szybki transport na OIOM. I długie oczekiwanie na windę w szpitalu. Półgodzinne pobierania krwi, bo nie mogli się wkłuć. Pikanie monitorów i kończących się strzykawek z lekami.

Do dzisiaj mam ścisk żołądka w okolicy placu Zbawiciela i Coffee Karma. To tam często jadłam rogalika na śniadanie przed otwarciem OIOM-u dla odwiedzających o 11:00.  Tych siedem pierwszych miesięcy życia córki to był najtrudniejszy czas w moim życiu. Patrząc na to z perspektywy, to naprawdę nie wiem, jak to możliwe, że to przeżyłam i nie zwariowałam, a nawet jakoś dawałam sobie radę. 

Jednocześnie nie jestem w stanie sobie przypomnieć, co ja właściwie robiłam, kiedy ona leżała na OIOM-ie. Wracałam ze szpitala do domu i co robiłam? Nie mam pojęcia. Nie pamiętam, czy gotowałam. Nie pamiętam, co jadłam. Poza jednym spotkaniem ze znajomymi, z którego mam zdjęcie, to w ogóle nie pamiętam, czy z kimś się spotykałam. Nic. Czarna dziura.  Pamiętam tylko, że zaklinałam telefon, żeby nie zadzwonili. I pamiętam melodię z karuzelki nad łóżeczkiem i to wielkie wzruszenie, kiedy po raz pierwszy położyliśmy córkę w jej łóżku, po pierwszym powrocie ze szpitala.

Później problemy z jedzeniem, opóźnienie psychoruchowe, rehabilitacja, kolejna operacja (w piątek 13-tego) i zdrowe serce, co można chyba uznać za medyczny cud, bo nikt się tego nie spodziewał.  

Pół roku po operacji starsza zaczęła sama chodzić i pojechaliśmy na pierwsze „prawdziwe” wakacje. Skierowano nas też na kolejne badania genetyczne, gdzie okazało się, że jednak jest wada genetyczna. 

Delecja fragmentu chromosomu. 

Wada bez nazwy, żaden zespół. Nie znają drugiego identycznego przypadku.  Prawdopodobnie to wada jest źródłem wszystkich jej problemów, więc tego nie przeskoczymy. 

Po naprawieniu serca dalej ją rehabilitowaliśmy, a po jakimś czasie doszły oczywiście terapie logopedyczne, Wczesne Wspomaganie Rozwoju i inne.  Wokół tego kręciło się nasze życie przez kolejne lata. Co ciekawe, córka mimo trudnego startu była niesłychanie wesoła, kontaktowa i nie bała się lekarzy. Wyglądało na to, że jej traumatyczne przeżycia w ogóle nie zostawiły śladu na jej psychice, co wydawało mi się niemożliwe. 

Dalsza historia jest taka, że córka z radosnej i uśmiechniętej dziewczynki zaczęła zmieniać się w dziewczynkę rozedrganą i trudną do zadowolenia, zaczęło pojawiać się coraz więcej trudnych zachowań, a rozwój przestał iść do przodu tak szybko, jak byśmy sobie tego życzyli. I taki stan trwa do dziś. Z jednej strony wielkie szczęście z powodu cudem odzyskanego zdrowia, a z drugiej kop od życia w postaci niespodziewanej niepełnosprawności intelektualnej, w przypadku której na cud liczyć już nie możemy. I coraz trudniejsze zachowania coraz większej i silniejszej córki. 

Jakie było moje podejście do macierzyństwa, kiedy starsza była mała? Najpierw najważniejsze było, żeby moje dziecko przeżyło i jadło cokolwiek. Nie miałam czasu i głowy na zajmowanie się „duperelami” w stylu ograniczanie cukru czy szukanie wyłącznie eko jedzenia. Moim problemem było obudzenie dziecka na jedzenie, a nie położenie go spać. Hela spała od początku bez problemów, najchętniej wcale się nie budząc. Była przyzwyczajona do zasypiania w nieprzyjaznych warunkach (szpital, inkubator), więc nie domagała się ciągłej bliskości i była jednym z tych dzieci, które zostawia się w łóżku, mówi dobranoc, a one zasypiają i budzą się rano w wyśmienitym humorze. Nie płakała właściwie nigdy. I pasowało mi to, bo taki był mój plan przed urodzeniem dziecka: na pewno nie ma opcji, żebym spała z dzieckiem (bo będzie mi się po prostu źle spało) i żeby budyń nie zalał mi mózgu. 

I faktycznie nie zalał, bo najpierw zalała go trauma i walka o przetrwanie, więc nie było na niego przestrzeni, a potem chyba bardziej skupiliśmy się na działaniu.

Karmienie piersią niespecjalnie mi wyszło, ale i tak przez pół roku dręczyłam się bezsensownie laktatorem. Tak czy siak, każdy mógł w związku z tym nakarmić Helę. Każdy mógł z nią bez problemu zostać, bo od początku w szpitalu zajmowali się nią wszyscy. Mogłam wychodzić, spotykać się z ludźmi, chodzić na fitness, a z czasem wyjeżdżać bez dziecka, jeśli akurat miałam na to ochotę. A czasem miałam. Jak słyszałam od koleżanek, że nie mogą wyjść do kina, bo karmią piersią, to myślałam, że to jakaś fanaberia. Że co to za problem dać dziecku butelkę? Co za problem uśpić? Mówi się dobranoc i tyle. Krytykowałam w myślach matki przyspawane do swoich dzieci i uważałam, że to nie jest dobre ani dla matki, ani dla dziecka. Rodzicielstwo bliskości wydawało mi się dziwaczne, a Tracy Hogg wydawała mi się sensowną babką. Miałam też w ciągu dnia całkiem sporo czasu dla siebie, bo córka miała zwykle 2-3 godzinną drzemkę. Wydawało mi się, że to normalne, i że sporo dzieci tak ma.  

Little did I know…

Karmienie dzieci, które są starsze niż rok i potrafią same przyjść i grzebać mamie w staniku, albo werbalnie domagać się „cycka” również wydawało mi się lekką przesadą. Bo jak to tak? Samo dziecko przychodzi i mówi „Daj cycka!”? Ja sobie tego nie wyobrażam! Pół roku, maksymalnie rok i koniec! Karmienie przy ludziach i w miejscach publicznych też nie do końca do mnie przemawiało.  Nie przeszkadzało mi, że inni tak robią, ale nie wyobrażałam sobie, że ja bym mogła to robić. Teraz sobie myślę, że to wszystko była strategia obronna. To, co mi się nie udało (w dużej mierze przez okoliczności, ale też i wcześniejsze teoretyczne założenia na temat tego, jak ma wyglądać moje rodzicielstwo), wydawało mi się bez sensu. Dzisiaj odwołuję wszystko, co wtedy myślałam i mówiłam!

Jaką matką byłam na początku macierzyństwa ze starszą? Kochającą, ale przede wszystkim przerażoną, bojącą się o życie, zdrowie i przyszłość dziecka. Bez przestrzeni na spokojne i bezstresowe poznawanie się i bez luzu związanego z kwestiami jedzenia. Przez pierwsze lata również cierpliwą i cieszącą się z małych sukcesów i radosnego usposobienia córki. Martwiącą się coraz bardziej, że rozwój nie idzie tak, jak powinien. Matką zdruzgotaną każdą kolejną złą diagnozą. Matką zrezygnowaną. Matką pogodzoną. Matką niepogodzoną. Matką walczącą. Matką zdeterminowaną. Matką szukającą rozwiązań. Matką akceptującą i matką nieakceptującą. Matką pełną nadziei. Matką porzucającą wszelką nadzieję. 

Jaką matką jestem dla niej od jakiegoś czasu? Kochającą, ale przez większość czasu przemęczoną, sfrustrowaną, wściekłą, awanturującą się i niecierpliwą. Bez radości z macierzyństwa. Matką zniechęconą i smutną, że czego bym nie robiła, to starsza i tak za moment będzie niezadowolona, jęcząca i wyskoczy z jakąś awanturą. Matką zastanawiającą się, jaka starsza by była, gdyby była zdrowa – co by ją interesowało? O czym byśmy mogły pogadać? Co sprawiałoby jej radość? Matką przerażoną wizją przyszłości. Matką potrzebującą odpoczywać od dziecka. Matką na skraju szaleństwa. Matką przygotowaną do bycia obok „na zawsze”. Matką gotową do obrony, kiedy ktoś źle potraktuje jej dziecko. Matką odpuszczającą i pogodzoną z faktem, że nie jest i nie będzie nigdy terapeutką swojego dziecka, bo dziecko nie współpracuje z najbliższymi. Matką z ciągłymi wyrzutami sumienia, że jest złą matką, bo to przecież nie wina starszej, że jest, jaka jest. Matką złą na siebie, że znowu straciła cierpliwość. A czasem matką dumną z siebie, jeśli udało jej się zachować zimną krew. 

7 lat później dostałam od losu szansę na „normalne” macierzyństwo. Zostałam mamą zdrowej córki. Mogłyśmy normalnie się poznawać i nikt mi jej nie zabrał na pierwsze dni życia.  Zakochałam się w dziecku od razu, a karmienie po prostu samo nam wyszło, chociaż się na tym specjalnie nie znałam. Byłam w szoku. Byłam też w szoku, ile czasu taki niemowlak może spędzać wisząc na mnie, i w szoku, jak bardzo mi to nie przeszkadza. I jak bardzo to polubiłam. Byłam zachwycona każdym aspektem macierzyństwa i dziecko zabierałam ze sobą wszędzie. 

Stałam się jedną z „nich”.

Mimo swojej idealności młodsza od początku była na bakier ze snem. Nigdy nie zaszczyciła mnie długimi i przewidywalnymi drzemkami, nigdy nie dała się po prostu położyć spać i zostawić, nigdy nie przespała w nocy dłużej niż trzech godzin, a krótko po zaśnięciu potrafiła budzić się co pół godziny, co skutecznie utrudniało mi wieczorny odpoczynek i spędzanie czasu ze sobą samą albo z mężem. Skończyło się to oczywiście wspólnym spaniem – moim z młodszą, bo nie miałam ochoty biegać w nocy z innego pokoju. Czy jej (nie)spanie wydawało mi się wielkim problemem? Niespecjalnie. Po tym, co przeżyłam ze starszą, wydawało mi się to mało znaczącą pierdołą. I tak uważałam, że wszystko jest super. Czy gdyby była moim pierwszym dzieckiem załamałabym się jej spaniem i uważała to za koniec świata? Prawdopodobnie tak.  

Młodsza ma już prawie 3 lata. Niedawno skasowałam jej ostatnie wieczorne karmienie.  Czy karmiłam ją, kiedy potrafiła sama powiedzieć, że chce cycka? Oczywiście. Potrafi powiedzieć już prawie wszystko. Czy miałam z tym problem? Oczywiście, że nie, chociaż przyznaję, że inni mieli. Czy karmiłam ją przy ludziach, w IKEA, w kawiarni, w parku, w markecie, w tramwaju, WSZĘDZIE? Oczywiście.

Jaką matką jestem dla niej? Cierpliwą. Wspierającą. Nie złoszczę się. Nie krzyczę. Próbuję się dogadać. Akceptuję jej emocje. Nie uważam, że coś wymusza. Uwielbiam spędzać z nią czas. Tęsknię za nią, kiedy jej nie widzę. Zachwycam się wszystkim, co robi i tym, jaka jest bystra i spokojna. Zachwycam się tym, z jaką łatwością uczy się mówić i jakie skomplikowane i urocze konstrukcje wyrazowe potrafi tworzyć. Zachwycam się tym, jak potrafi bawić się ludzikami Lego w cukiernię i łyżkami w rodzinę łyżek. I tym, jak opowiada mi o bajkach i o tym, co działo się w żłobku. Tym, ile piosenek zna na pamięć. 

Mam wrażenie, że zachłysnęłam się całkowicie i odbieram sobie wszystko, czego za pierwszym razem nie mogłam dostać. Wiem też, że to moja jedyna szansa na rozkoszowanie się tym stanem, bo więcej dzieci nie planuję.

Jaką jeszcze jestem matką? Matką przerażoną wizją przyszłości. Matką zdeterminowaną, żeby nie obarczać młodszej siostry problemami starszej. Matką zastanawiającą się, jak za jakiś czas wytłumaczyć młodszej, o co chodzi z jej siostrą i jak sprawić, żeby dobrze im się razem żyło, a młodsza mogła mieć chociaż chwilę spokoju, bez ciągłego bycia nagabywaną przez starszą, która nie rozumie słowa „nie”. Matką martwiącą się, że nerwowa atmosfera w domu i tak wpłynie na przyszłe życie młodszej. Matką martwiącą się, co będzie ze starszą po naszej śmierci. Matką smutną, że starszej tak trudno znaleźć radość. 

Matką niesprawiedliwą – zachwycającą się młodszą i wściekającą się na starszą. Nie chcę taka być, ale tak to niestety teraz wygląda. 

Dwa zupełnie różne macierzyństwa. 

Mam nadzieję, że kiedyś będę mogła być jedną, dobrą matką.  Póki co jest jak jest. A ja wierzę głęboko w to, że trzeba mówić jak jest, bo może gdzieś znajdzie się ktoś, kto czuje się podobnie.