Zbliżają się święta, a wraz z nimi… No właśnie, co? Opychanie się pysznościami w towarzystwie szczęśliwej, roześmianej rodziny czy może nerwowe bieganie między kuchnią a oknami, które przecież same się nie umyją i pokrzykiwanie na resztę domowników, sprawiających wrażenie zainteresowanych co najwyżej ubieraniem choinki i podjadaniem pierniczków? Który opis bardziej pasuje do Bożego Narodzenia w twoim domu?

Zgaduję, że pomimo szczerych chęci nadchodzące świętowanie w wielu rodzinach poprzedzone zostanie męczarnią, po której części uczestników zwyczajnie odechce się barszczu i czekoladowych Mikołajów. No dobra, może nie Mikołajów, bo to jednak czekolada (podobno ktoś kiedyś znał kogoś, kto nie lubi czekolady…), ale całej reszty Bożego Narodzenia. Bo niezależnie od tego, czy jesteśmy wierzący i w związku z tym to święto jest dla nas okazją do głębokich, religijnych przeżyć, czy raczej stanowi ono dla nas tradycję i kolejny pretekst do zajęcia miejsca przy suto zastawionym stole, łatwo stracić z oczu to, co najważniejsze, kiedy pole widzenia zajmuje nam sterta brudnych garów i ciągnąca się kilometrami lista spraw do załatwienia.

W telewizyjnych reklamach panie domu uśmiechają się do nas znad słoików majonezu, którym dekorują sałatkę jarzynową dla roześmianych od ucha do ucha dzieci.

Nikt nie kłóci się o to, kto tym razem wyszoruje lustra i okna, przyniesie ze sklepu tonę zakupów i obierze buraki do barszczu. Nikt nie stoi przy garach przez trzy dni i nie toczy bojów z sąsiadem o ostatniego karpia w pobliskim Lidlu. Nikt nie jest poirytowany ani zmęczony. Jedzenia jest akurat tyle, ile trzeba (a w dodatku każda potrawa wygląda jak milion dolarów), mieszkanie lśni, wszyscy mają nienaganne stylówki i szerokie uśmiechy odsłaniające śnieżnobiałe zęby. Wiecie dlaczego? Bo ktoś wcześniej tę chatę (a właściwie plan zdjęciowy) wysprzątał, kasując za to miliony monet, wyprodukował atrapy jedzenia (fun fact: błyszczący syrop klonowy na zdjęciach w prasie to w rzeczywistości olej silnikowy), uczesał, pomalował i ubrał aktorów, którym następnie kazano się śmiać, jakby wspomniany majonez opowiadał najlepsze dowcipy świata. Innymi słowy: to się nie dzieje naprawdę.

I my niby to wszystko wiemy.

Mamy świadomość, że telewizja jest na niby, a Facebook kłamie. Ale co z tego, skoro kolejna blogerka znowu wrzuciła na swój Instagram zdjęcie pierniczków tak pięknych, że masz ochotę wyrzucić własne, na szybko oblane lukrem, przez okno? Sama miałaś w planach pochwalić się swoimi świętami w mediach społecznościowych, ale w obiektywie choinka wydała się jakaś krzywa, światło podkreśliło odrobinę niestartego kurzu na stole, dzieci zrobiły głupie miny, a nowa sukienka okazała się mniej łaskawa dla twojej figury, niż byś sobie tego życzyła. Nawet kot nie chciał współpracować i porzucił rolę modela, zanim udało ci się zrobić choć jedno ostre zdjęcie.

No ale trudno, fotografia nigdy nie była twoją mocną stroną, a ty nie zarabiasz na portalach społecznościowych, więc nie przejmujesz się tym aż tak bardzo.

Za to słynna polska gościnność nie pozwala ci zapomnieć o tych nieszczęsnych oknach (a kto by chciał je myć, kiedy na dworze jest tak zimno…?), domowych pierogach, dwóch makowcach, trzech sernikach i pierniku, które koniecznie trzeba zrobić, bo inaczej równie dobrze można byłoby odwołać Boże Narodzenie. Wiadomo, w takim momencie nikt nie chce zapraszać gości do brudnego mieszkania i częstować ich gotowymi ciasteczkami. Ale czy wiele z nas nie przesadza w drugą stronę? Czy naprawdę tego jedzenia musi być aż tak dużo, żebyśmy musieli wyjadać resztki przez kolejny tydzień? Czy coś się stanie, jeśli na stole stanie tylko jedno ciasto, a obrus nie będzie idealnie wyprasowany?

Bardzo możliwe, że rzeczywiście coś się stanie: na przykład trochę wyluzujemy i zaczniemy naprawdę czerpać frajdę ze świąt.

Może będziemy szczerze się uśmiechać do reszty domowników siedzących z nami przy stole, bo dzień wcześniej nie pokłócimy się z nimi o nieposprzątaną półkę w łazience. Może przypomnimy sobie, po co w ogóle to robimy i będziemy miały siłę cieszyć się smakiem sernika, a później spalić pochodzące z niego kalorie na spacerze, bo nie będziemy nieziemsko zmęczone po przygotowaniach do perfekcyjnej Wigilii.

Zwłaszcza, że tak naprawdę idealne święta to spotkanie z ludźmi, których kochamy i z którymi chcemy spędzać czas.

Są udane nie z powodu doskonałego smaku potraw, ale dzięki radosnej atmosferze. Jeszcze lepiej, jeśli w całym tym zamieszaniu mamy czas na chwilę wytchnienia i refleksji. Jest wiele możliwości, dzięki którym możemy uniknąć błędów naszych mam i babć, które brały znakomitą większość przygotowań na swoje barki. Możemy rozsądnie i sprawiedliwie podzielić się zadaniami z resztą domowników, urządzić imprezę „składkową” lub skorzystać z cateringu, ewentualnie po prostu zrobić nieco mniej jedzenia. Możemy nie patrzeć w stronę nie do końca czystego okna. Możemy zaplanować te święta tak, by było nam dobrze i przyjemnie, nawet jeśli nie będą przypominały tych ze zdjęć w kolorowych magazynach. Możemy wymyślić nasze własne, nowe tradycje: coroczny wypad na kręgle, spacer do lasu lub granie w planszówki. Jeśli masz dzieci, zastanów się, jakie wspomnienia będą dla nich cenniejsze: Bożego Narodzenia z dziesięcioma idealnymi ciastami, świętowanego w wysprzątanym na błysk domu, ale z padającymi na twarz, wkurzonymi rodzicami czy może świąt skromniejszych, ale za to spokojniejszych i spędzonych w miłej, rodzinnej atmosferze?

Może w tym roku wszystkie zróbmy mały eksperyment: spróbujmy wrzucić trochę na luz i odpuścić sobie przynajmniej część obowiązków, które do tej pory odbierały nam frajdę ze świąt.

Jestem pewna, że dla naszej rodziny najpiękniejszym prezentem będzie po prostu nasz dobry nastrój i możliwość spędzenia z nami czasu (choć nie obrazi się, jeśli dorzucimy jej do tego wymarzoną zabawkę, dobrą książkę lub voucher do SPA). Co mamy do stracenia? Jeśli okaże się, że takie spokojne Boże Narodzenie nam nie odpowiada, za niecałe pół roku będziemy mogły naprawić swój błąd i zaharować się z okazji Wielkanocy.

Pierwsze miesiące życia starszej córki były koszmarem, którego nie chcę pamiętać – i mój organizm mi to poniekąd ułatwia, bo pamiętam tylko fragmenty.  Od jej urodzenia każdy kolejny dzień przynosił złe i jeszcze gorsze wiadomości.  

Najwyraźniejsze wspomnienie to chyba smutne i szkliste oczy 6-miesięcznej córki, kiedy patrzyła na mnie na OIOM-ie, ale otumaniona lekami i podłączona do respiratora nie miała jak się rozpłakać. I telefon od męża, kiedy miała tydzień, że właśnie zdiagnozowali u niej sepsę. I kiedy u dziewczynki leżącej na tej samej sali wystąpiły jakieś komplikacje i nikt nie mógł wejść na OIOM w godzinie odwiedzin i na początku nie było wiadomo, o czyje dziecko chodzi. I kiedy przy porannym telefonie na oddział dowiedziałam się, że właśnie przed chwilą miała zatrzymanie akcji serca, ale ją uratowali. I jak przed rozmową z ordynatorem OIOM-u wypisywałam sobie pytania na temat tego, jak będzie wyglądało jej życie z nieuleczalną chorobą serca, którą wtedy zdiagnozowano (na szczęście później okazała się jednak uleczalna) i wizyty personelu hospicjum u nas w domu.  I to jak z cichej szpitalnej kuchni w nocy patrzyłam na śnieg na Marszałkowskiej. Pamiętam też wyjątkowo upalne lato spędzone w malutkiej dusznej sali, czasami z kilkoma innymi mamami i dziećmi. I samotne spacery po okolicy podczas jej zabiegów, bo w stresie nie byłam w stanie znieść niczyjego towarzystwa i potrzebowałam chodzić sama. I kilkuminutową radość, że już jest po zabiegu, po to, żeby kilka minut później przeżyć pogorszenie stanu i szybki transport na OIOM. I długie oczekiwanie na windę w szpitalu. Półgodzinne pobierania krwi, bo nie mogli się wkłuć. Pikanie monitorów i kończących się strzykawek z lekami.

Do dzisiaj mam ścisk żołądka w okolicy placu Zbawiciela i Coffee Karma. To tam często jadłam rogalika na śniadanie przed otwarciem OIOM-u dla odwiedzających o 11:00.  Tych siedem pierwszych miesięcy życia córki to był najtrudniejszy czas w moim życiu. Patrząc na to z perspektywy, to naprawdę nie wiem, jak to możliwe, że to przeżyłam i nie zwariowałam, a nawet jakoś dawałam sobie radę. 

Jednocześnie nie jestem w stanie sobie przypomnieć, co ja właściwie robiłam, kiedy ona leżała na OIOM-ie. Wracałam ze szpitala do domu i co robiłam? Nie mam pojęcia. Nie pamiętam, czy gotowałam. Nie pamiętam, co jadłam. Poza jednym spotkaniem ze znajomymi, z którego mam zdjęcie, to w ogóle nie pamiętam, czy z kimś się spotykałam. Nic. Czarna dziura.  Pamiętam tylko, że zaklinałam telefon, żeby nie zadzwonili. I pamiętam melodię z karuzelki nad łóżeczkiem i to wielkie wzruszenie, kiedy po raz pierwszy położyliśmy córkę w jej łóżku, po pierwszym powrocie ze szpitala.

Później problemy z jedzeniem, opóźnienie psychoruchowe, rehabilitacja, kolejna operacja (w piątek 13-tego) i zdrowe serce, co można chyba uznać za medyczny cud, bo nikt się tego nie spodziewał.  

Pół roku po operacji starsza zaczęła sama chodzić i pojechaliśmy na pierwsze „prawdziwe” wakacje. Skierowano nas też na kolejne badania genetyczne, gdzie okazało się, że jednak jest wada genetyczna. 

Delecja fragmentu chromosomu. 

Wada bez nazwy, żaden zespół. Nie znają drugiego identycznego przypadku.  Prawdopodobnie to wada jest źródłem wszystkich jej problemów, więc tego nie przeskoczymy. 

Po naprawieniu serca dalej ją rehabilitowaliśmy, a po jakimś czasie doszły oczywiście terapie logopedyczne, Wczesne Wspomaganie Rozwoju i inne.  Wokół tego kręciło się nasze życie przez kolejne lata. Co ciekawe, córka mimo trudnego startu była niesłychanie wesoła, kontaktowa i nie bała się lekarzy. Wyglądało na to, że jej traumatyczne przeżycia w ogóle nie zostawiły śladu na jej psychice, co wydawało mi się niemożliwe. 

Dalsza historia jest taka, że córka z radosnej i uśmiechniętej dziewczynki zaczęła zmieniać się w dziewczynkę rozedrganą i trudną do zadowolenia, zaczęło pojawiać się coraz więcej trudnych zachowań, a rozwój przestał iść do przodu tak szybko, jak byśmy sobie tego życzyli. I taki stan trwa do dziś. Z jednej strony wielkie szczęście z powodu cudem odzyskanego zdrowia, a z drugiej kop od życia w postaci niespodziewanej niepełnosprawności intelektualnej, w przypadku której na cud liczyć już nie możemy. I coraz trudniejsze zachowania coraz większej i silniejszej córki. 

Jakie było moje podejście do macierzyństwa, kiedy starsza była mała? Najpierw najważniejsze było, żeby moje dziecko przeżyło i jadło cokolwiek. Nie miałam czasu i głowy na zajmowanie się „duperelami” w stylu ograniczanie cukru czy szukanie wyłącznie eko jedzenia. Moim problemem było obudzenie dziecka na jedzenie, a nie położenie go spać. Hela spała od początku bez problemów, najchętniej wcale się nie budząc. Była przyzwyczajona do zasypiania w nieprzyjaznych warunkach (szpital, inkubator), więc nie domagała się ciągłej bliskości i była jednym z tych dzieci, które zostawia się w łóżku, mówi dobranoc, a one zasypiają i budzą się rano w wyśmienitym humorze. Nie płakała właściwie nigdy. I pasowało mi to, bo taki był mój plan przed urodzeniem dziecka: na pewno nie ma opcji, żebym spała z dzieckiem (bo będzie mi się po prostu źle spało) i żeby budyń nie zalał mi mózgu. 

I faktycznie nie zalał, bo najpierw zalała go trauma i walka o przetrwanie, więc nie było na niego przestrzeni, a potem chyba bardziej skupiliśmy się na działaniu.

Karmienie piersią niespecjalnie mi wyszło, ale i tak przez pół roku dręczyłam się bezsensownie laktatorem. Tak czy siak, każdy mógł w związku z tym nakarmić Helę. Każdy mógł z nią bez problemu zostać, bo od początku w szpitalu zajmowali się nią wszyscy. Mogłam wychodzić, spotykać się z ludźmi, chodzić na fitness, a z czasem wyjeżdżać bez dziecka, jeśli akurat miałam na to ochotę. A czasem miałam. Jak słyszałam od koleżanek, że nie mogą wyjść do kina, bo karmią piersią, to myślałam, że to jakaś fanaberia. Że co to za problem dać dziecku butelkę? Co za problem uśpić? Mówi się dobranoc i tyle. Krytykowałam w myślach matki przyspawane do swoich dzieci i uważałam, że to nie jest dobre ani dla matki, ani dla dziecka. Rodzicielstwo bliskości wydawało mi się dziwaczne, a Tracy Hogg wydawała mi się sensowną babką. Miałam też w ciągu dnia całkiem sporo czasu dla siebie, bo córka miała zwykle 2-3 godzinną drzemkę. Wydawało mi się, że to normalne, i że sporo dzieci tak ma.  

Little did I know…

Karmienie dzieci, które są starsze niż rok i potrafią same przyjść i grzebać mamie w staniku, albo werbalnie domagać się „cycka” również wydawało mi się lekką przesadą. Bo jak to tak? Samo dziecko przychodzi i mówi „Daj cycka!”? Ja sobie tego nie wyobrażam! Pół roku, maksymalnie rok i koniec! Karmienie przy ludziach i w miejscach publicznych też nie do końca do mnie przemawiało.  Nie przeszkadzało mi, że inni tak robią, ale nie wyobrażałam sobie, że ja bym mogła to robić. Teraz sobie myślę, że to wszystko była strategia obronna. To, co mi się nie udało (w dużej mierze przez okoliczności, ale też i wcześniejsze teoretyczne założenia na temat tego, jak ma wyglądać moje rodzicielstwo), wydawało mi się bez sensu. Dzisiaj odwołuję wszystko, co wtedy myślałam i mówiłam!

Jaką matką byłam na początku macierzyństwa ze starszą? Kochającą, ale przede wszystkim przerażoną, bojącą się o życie, zdrowie i przyszłość dziecka. Bez przestrzeni na spokojne i bezstresowe poznawanie się i bez luzu związanego z kwestiami jedzenia. Przez pierwsze lata również cierpliwą i cieszącą się z małych sukcesów i radosnego usposobienia córki. Martwiącą się coraz bardziej, że rozwój nie idzie tak, jak powinien. Matką zdruzgotaną każdą kolejną złą diagnozą. Matką zrezygnowaną. Matką pogodzoną. Matką niepogodzoną. Matką walczącą. Matką zdeterminowaną. Matką szukającą rozwiązań. Matką akceptującą i matką nieakceptującą. Matką pełną nadziei. Matką porzucającą wszelką nadzieję. 

Jaką matką jestem dla niej od jakiegoś czasu? Kochającą, ale przez większość czasu przemęczoną, sfrustrowaną, wściekłą, awanturującą się i niecierpliwą. Bez radości z macierzyństwa. Matką zniechęconą i smutną, że czego bym nie robiła, to starsza i tak za moment będzie niezadowolona, jęcząca i wyskoczy z jakąś awanturą. Matką zastanawiającą się, jaka starsza by była, gdyby była zdrowa – co by ją interesowało? O czym byśmy mogły pogadać? Co sprawiałoby jej radość? Matką przerażoną wizją przyszłości. Matką potrzebującą odpoczywać od dziecka. Matką na skraju szaleństwa. Matką przygotowaną do bycia obok „na zawsze”. Matką gotową do obrony, kiedy ktoś źle potraktuje jej dziecko. Matką odpuszczającą i pogodzoną z faktem, że nie jest i nie będzie nigdy terapeutką swojego dziecka, bo dziecko nie współpracuje z najbliższymi. Matką z ciągłymi wyrzutami sumienia, że jest złą matką, bo to przecież nie wina starszej, że jest, jaka jest. Matką złą na siebie, że znowu straciła cierpliwość. A czasem matką dumną z siebie, jeśli udało jej się zachować zimną krew. 

7 lat później dostałam od losu szansę na „normalne” macierzyństwo. Zostałam mamą zdrowej córki. Mogłyśmy normalnie się poznawać i nikt mi jej nie zabrał na pierwsze dni życia.  Zakochałam się w dziecku od razu, a karmienie po prostu samo nam wyszło, chociaż się na tym specjalnie nie znałam. Byłam w szoku. Byłam też w szoku, ile czasu taki niemowlak może spędzać wisząc na mnie, i w szoku, jak bardzo mi to nie przeszkadza. I jak bardzo to polubiłam. Byłam zachwycona każdym aspektem macierzyństwa i dziecko zabierałam ze sobą wszędzie. 

Stałam się jedną z „nich”.

Mimo swojej idealności młodsza od początku była na bakier ze snem. Nigdy nie zaszczyciła mnie długimi i przewidywalnymi drzemkami, nigdy nie dała się po prostu położyć spać i zostawić, nigdy nie przespała w nocy dłużej niż trzech godzin, a krótko po zaśnięciu potrafiła budzić się co pół godziny, co skutecznie utrudniało mi wieczorny odpoczynek i spędzanie czasu ze sobą samą albo z mężem. Skończyło się to oczywiście wspólnym spaniem – moim z młodszą, bo nie miałam ochoty biegać w nocy z innego pokoju. Czy jej (nie)spanie wydawało mi się wielkim problemem? Niespecjalnie. Po tym, co przeżyłam ze starszą, wydawało mi się to mało znaczącą pierdołą. I tak uważałam, że wszystko jest super. Czy gdyby była moim pierwszym dzieckiem załamałabym się jej spaniem i uważała to za koniec świata? Prawdopodobnie tak.  

Młodsza ma już prawie 3 lata. Niedawno skasowałam jej ostatnie wieczorne karmienie.  Czy karmiłam ją, kiedy potrafiła sama powiedzieć, że chce cycka? Oczywiście. Potrafi powiedzieć już prawie wszystko. Czy miałam z tym problem? Oczywiście, że nie, chociaż przyznaję, że inni mieli. Czy karmiłam ją przy ludziach, w IKEA, w kawiarni, w parku, w markecie, w tramwaju, WSZĘDZIE? Oczywiście.

Jaką matką jestem dla niej? Cierpliwą. Wspierającą. Nie złoszczę się. Nie krzyczę. Próbuję się dogadać. Akceptuję jej emocje. Nie uważam, że coś wymusza. Uwielbiam spędzać z nią czas. Tęsknię za nią, kiedy jej nie widzę. Zachwycam się wszystkim, co robi i tym, jaka jest bystra i spokojna. Zachwycam się tym, z jaką łatwością uczy się mówić i jakie skomplikowane i urocze konstrukcje wyrazowe potrafi tworzyć. Zachwycam się tym, jak potrafi bawić się ludzikami Lego w cukiernię i łyżkami w rodzinę łyżek. I tym, jak opowiada mi o bajkach i o tym, co działo się w żłobku. Tym, ile piosenek zna na pamięć. 

Mam wrażenie, że zachłysnęłam się całkowicie i odbieram sobie wszystko, czego za pierwszym razem nie mogłam dostać. Wiem też, że to moja jedyna szansa na rozkoszowanie się tym stanem, bo więcej dzieci nie planuję.

Jaką jeszcze jestem matką? Matką przerażoną wizją przyszłości. Matką zdeterminowaną, żeby nie obarczać młodszej siostry problemami starszej. Matką zastanawiającą się, jak za jakiś czas wytłumaczyć młodszej, o co chodzi z jej siostrą i jak sprawić, żeby dobrze im się razem żyło, a młodsza mogła mieć chociaż chwilę spokoju, bez ciągłego bycia nagabywaną przez starszą, która nie rozumie słowa „nie”. Matką martwiącą się, że nerwowa atmosfera w domu i tak wpłynie na przyszłe życie młodszej. Matką martwiącą się, co będzie ze starszą po naszej śmierci. Matką smutną, że starszej tak trudno znaleźć radość. 

Matką niesprawiedliwą – zachwycającą się młodszą i wściekającą się na starszą. Nie chcę taka być, ale tak to niestety teraz wygląda. 

Dwa zupełnie różne macierzyństwa. 

Mam nadzieję, że kiedyś będę mogła być jedną, dobrą matką.  Póki co jest jak jest. A ja wierzę głęboko w to, że trzeba mówić jak jest, bo może gdzieś znajdzie się ktoś, kto czuje się podobnie.